ترجمه کتیبه اورارتویی قیرخ قیزلار سراب

دکتر رحیم آغ بایراق

درمنطقه آذربایجان تاکنون ۱۴ کتیبه اورارتویی سنگی بزرگ بر روی صخره و ستون سنگی کشف شده است
هنوز برخی از کشفیات پنهان نگه داشته شده اند از جمله ستون سنگی اورمیه( بنا به گزارش کتاب منبع ۱ ص ۹۰)

“اوروآتری”( اورارتو در آشوری) را اکدیان “نائیری” 𒆳𒆳𒈾𒄿𒊑می گفتند و اورارتوها به خود” بی آنی لی” می گفتند.( پسوند تورکی لی در نام اصلی تمدنهای منطقه مثل هاتی لی و هیتی لی و هوری لی هم وجود دارد)

اتحادیه ای از ۱۴ و بعد ۶۰ ایالت مانند ایالات متحده آمریکا یا اتحاد جماهیر شوروی ، بخشهایی از آذربایجان، شمال عراق و شرق ترکیه را دربرمی گرفت جایی که امروز هم آذربایجانی ها در این مناطق زندگی می کنند.

برخلاف غارتگران آشوری، اورارتوها همزبان بودند و در کتیبه ها به جای خراج و غارت از عمرانی و اتحاد و آبادانی نوشته اند( مثال کتیبه اژدها بولاغی یا کتیبه یازیلیق که فارسها رازلیق کرده اند.۱.ص ۳۱)

کشف کتیبه ها به عنوان مثال بازوبند مفرغی با نام” اَرگیشدی” پادشاه اورارتو، مرز حاکمیت اورارتو تا شرق در گیلان را اثبات می کند.( که در نقشه ها هم تحریف شده است)
به دلیلی که معلوم است،نام اورارتو در کتیبه های هخامنشی “ارمنیا” نوشته شد و ایران شناسان در جعل و تحریفی هدفمند حتی به جای نام ” اوراشتو” در زبان آشور، کلا از “ارمنیا”ی هخامنشی استفاده کردند.

زبان اورارتو نه سامی و نه تحلیلی، بلکه زبانی قفقازی شرقی و التصاقی است.( Dinçol 2011.p184) نیکولسکس، مسکانیوف و دیاکونوف با علم به اینکه اورارتویی در گروه التصاقی پروتو تورکی است به دلایلی که می دانید،آن را پروتو ارمنی معرفی کرده اند که از نظر زبانشناسی امکان پذیر نیست.

و اما متن کتیبه قیرخ قیزلار( نشتبان) ۲۵ کیلومتری سراب:

دینگیر.خالدی نی شو اینی/ اَرگیشتی شه روساهی نی شه الی/کاروبی کیر بوقوَ.کور دوشی لی/الاساشی لی کوتی آدی پاری/کاروپی.کور گیردونی .کور گیتوهانی/کور تو ایش دونی یه.اورو اوتارینی/اورو گونو شاها اوبی.کور کور/ها اواو/ال دو اَر گیشتی شه/تولی یه توری/ دینگیر مه. دیگنیر اوتو نی شه. دینگیر مش شه

معنی:با یاری خدای” قالدی” اَرگئش دی” پسر ” رُسا” می گوید:

من به سرزمین ” بوغو، دُش لی ،اَلَسَ شی لی، چیره شدم.تا رود رسیدم و برگشتم و سرزمین ” گیردی، گیدوخان ی، دو ایش دو” را فتح و به شهر ” ائو نین ار نی” حمله کرده و ساتراپی ساختم.اَر گئش دی میگوید: هر کس نام مرا محو و به این کتیبه خسارت وارد کند، خدای “قالدی”خدای” طوفان” خدای” خورشید” او را زیر نور خورشید محو کند.

منابع به اختصار:

-سنگ نوشته های اورارتویی، قادر ابراهیمی۹۶