دکتر رحیم آغ بایراق
سالها تلاش ناموفق روسها جهت تراشیدن تاریخ برای ارمنستان با کشف کتیبه های متعدد و آگاهی تورکان ناکام ماند. دانشمندان متوجه التصاقی بودن زبان اورارتویی( مثل تورکی) شدند این در حالی است که زبان ارمنی یک زبان تحلیلی است
تحقیقات آمریکایی ها نشان داد گرامر، پسوندها، ضمایر و کلمات اورارتویی با تورکی مشترک است،طوری که مشهورترین فرضیه پردازان اورارتویی- ارمنی از مواضع خود عقب نشستند
در آینده با تحقیقات زبانشناسان و باستان شناسان پیوندهای “ایش اوغوزها”” توروک ها”ی آذربایجان باستان با” اورو آترو ها”( غلط رایج اورارتوها) که در منابع آشوری [ کتیبه شالماناسار آشوری ۱۲۴۳_۱۲۷۴ قبل میلاد] نوشته شده، معلوم خواهد شد
کتیبه سغیندل در پنج کیلومتری ورزقان بر روی “زاغی داغی” در ده سطر توسط “ساردوری” امپراطور اورارتو ( بیانلی) حدود ۲۷۶۰ سال پیش نوشته شده است
( آوا نویسی کتیبه Milikishvili 1960)
دینگیر خالدی نی. اوشتابی مه سی نی. گئش شوریه/کرونی ” اولتودیااونی”من. کور” پولو آدی” اولهی/” با آن‌شادینی” کور.ابانیه .دینگیر خالدی نی.کور رونی نی/ دینگیر خالدی نی. گئش شوریه.کرونی نی .اوشتابی/” “ساردورینی”” ارگیشتی” ایهی یه/”ساردوری” شه.الی یه.ها اوبی.۲۱ائ قال میش/۵۵ اورو.ای او.مه.آش.قو.بی. اورو” لیب لی اونی”/اورو.من.نو.سی.ا قو اون.نی.ما اون قو نو.شا.ها.او .بی/ساردوری نی.مان دان.نو.مان ال سو او ایه/مان کورکور میش.من کور بی آیه نه. او ایه لو سی. اورو.”تو اوش پا” اورو
ترجمه:
عرابه سلاح جنگی خداب خالدی به حرکت درآمد.غلبه کرد بر ” اولتودیااونی” پادشاه سرزمین ” پولو آدی” سرزمین” بانشادینی” خدای خالدی پیروز است/سلاح خدای خالدی پیروز است/” ساردوری” پسر ” ارگیشتی” برای جنگ حرکت کرد/ ساردوری می گوید او ۲۱ قلعه فتح و ۵۵ شهرک را نابود کرد/آنجا شهر ” لیب لی اونی، شهر شاهی، که سنگر بندی شده بود در جنگ فتح شد/من ساردوی پسر ارگیشتی هستم پادشاه نیرومند.پادشاه بزرگ.پادشاه کشورها.” بیااینی لی” فرمانروای شهر ” توشیبا”
کلمات بدون شرح تورکی عبارتند از:
دینگیر= تینگری( خدا)
خالدی= قالدی( مانا)
گئش= گئش( عبور و حرکت)
کرونی= قیرینی(نابود کردن)
کور= قئر( سرزمین.شاهمرسی ۱۰۸۴.چیغتای ۲۴۷)
اَرگیشتی= اَرگئشتی( مردانه)
ائ= ائو( خانه)
قال= قال(بزرگ.شاهمرسی ص ۹۹۴ و ریشه قالاماق.قالا.قالین)
ائ قال= ائو قالا( خانه بزرگ و قلعه)
اورو= اور( شهر.شاهمرسی ۹۵۲)
الوسی= اولوو سی( برترینش)
“پولو آدی” نام باستانی قره داغ
منابع:
سنگ نوشته های اورارتویی ایران، قادر ابراهیمی
مطالب جالب
گرگر نامی به بلندای تاریخ
داستان خلق آتش در اتیمولوژی زبان ترکی و بررسی سیر کلمات «آغاز» و «دایه»
ضمایر مشترک زبان سومری و ترکی