اویغورستان

اویغورها مردم ساکن شمال غرب چین هستند که در ایالت خودگردان سین کیانگ یا ترکستان شرقی (اویغورستان) به مرکزیت اورومچی زندگی می‌کنند. مردم اویغور از اقوام ترک و مسلمان هستند.

به غیر از استان سین کیانگ چین ؛ بخشی از اویغورها نیز ساکن کشور قزاقستان و بخشی کوچکی هم ساکن کشور قرقیزستان هستند.

خواجه رشیدالدین فضل‌اللّه همدانی در جامع‌التواریخ می‌نویسد که کلمه اویغور در زبان ترکی قدیم به‌معنای «به هم پیوستن و مدد کردن» است.

خان ترک، اوغوزخان نه پسر داشته‌است که جمع آن‌ها را اویغور گفته‌اند.

اویغورها یکی از معروفترین ملل ترک هستند که فرهنگ و زبان آن‌ها پایه سایر زبان‌های ترکی محسوب می‌شود و از اولین ملل ترک‌زبان بوده‌اند که به دین اسلام گرویده‌اند.

اویغورها قسمت بزرگی از جاده ابریشم را در دست داشتند و از این راه ثروتمند و متمدن شده بودند. اقوام مهاجم قرقیز در سال ۲۱۹ هجری خورشیدی امپراتوری اویغورها را نابود کردند.

در قرون معاصر در سال ۱۸۸۴ میلادی در دوره امپراطوری منچو، چینی‌ها ترکستان شرقی را تسخیر کردند و نام آن را تغییر داده «سین کیانگ» نامیدند که در زبان چینی بمعنی «مرز جدید» می‌باشد.

سین کیانگ بزرگ‌ترین استان چین است و در مرکز سرزمین‌های وسیع در میانه اوراسیا قرار گرفته‌است. سین‌کیانگ حدوداً یک‌هشتم کل مساحت جمهوری خلق چین را در بر می‌گیرد.

این استان پهناور با کشورهای مغولستان، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، پاکستان و افغانستان دارای مرز مشترک است.

منطقه خودمختار و اویغور نشین سین کیانگ دارای منابع غنی گاز طبیعی و ذخایر معدنی است. همچنین این منطقه به مثابه دروازه تجارت و انرژی چین با آسیای مرکزی محسوب می‌گردد

اویغورها اغلب شهرنشین هستند و به بازرگانی و پیشه‌وری مشغولند. ایغورها پیش از تسلط چین به این منطقه، دولت مستقل خود را داشتند و در طول تاریخ چندین بار زمام مناطق پیرامون در مغولستان و آسیای مرکزی را به دست گرفتند.

در سال‌های کنونی به دنبال ترقی اقتصادی در چین، این منطقه نیز دچار تغییرات اقتصادی و جمعیتی شده‌است.

شهر معروف اویغورستان و مرکز آن اورومچی نام دارد و کاشغر دومین شهر آن است.

در صحرای گوبی در آسیای مرکزی چندین شهر تمام در نتیجه توفان مخصوصی زیر شن رفته و مردم آن شهرها سرزمین خود را رها کرده و از آنجا رفتند و خانه‌های ایشان هم چنان در زیر شن ماند.

از اواخر قرن نوزدهم میلادی برخی از مسافران متوجه شدند که کاغذ پاره‌هایی گاهی از زیر شنها بیرون می‌آید و بومیان برخی از آن‌ها را به جای شیشه در و پنجره بکار می‌برند و خطوطی بر آن هست.

انجمن جغرافیایی سن پطرزبورگ از سال ۱۸۹۳ تا ۱۸۹۵ در آنجا حفریات علمی کرد و سه سال دکتر کلمنتز فرستاده فرهنگستان علوم روسیه دنباله کار را گرفت و سپس چند تن دیگر از دانشمندان روسی در آنجا کار کردند.

جایی که در آن حفریات کردند در شمال تورفان یعنی در جایگاه شهریست که سابقاً به آن کوشان می‌گفتند و مردم محلی به آن ” خوچو” و مردم چین به آن “کائو چانگ” می‌گفتند.

پس از چندی دولت آلمان دسته‌ای از دانشمندان خود را سه بار پی در پی به آنجا فرستاد.

در ۱۹۰۲ هیئتی به ریاست ” گرونودل” با اعانه فرهنگستان علوم مونیخ در سال ۱۹۰۴ هیئت دیگری به ریاست “فن لو کوک” به سرپرستی فرهنگستان برلن و در ۱۹۰۵ هیئت سومی به ریاست گرونودل و عضویت فن لو کوک به آنجا رفتند.

سرانجام هیئت دیگری از فرانسه به ریاست پول پلیو مأمور این کار شد و نتایج مهمتری بدست آمد.

از آن جمله در غاری در “تون-هوانگ” یک جایگاه پنهانی کشف کردند و طومارهای خطی بسیار گرانبها در آن جا یافتند که اکنون در کتابخانه پاریس است.

در میان اسنادی که بدست آمده تعدادی متون مانوی است که کارل زالمان دانشمند مشهور روسی و “ف.و.ک. مولر دانشمند آلمانی متون زبان دری آن و رادلف عالم روسی و فن لو کوک عالم آلمانی متون ترکی آن‌ها را با رنج فراوان خوانده‌اند.

در میان متنهای ترکی کتابی است دربارهٔ اعتراف به گناه در دین مانی که باستان شناس معروف مجار ” سر اورل استاین” که بیشتر در هندوستان می‌زیسته به دست آورده و رادلف و فن لو کوک تدریجاً آن را خوانده‌اند این کتاب به” خواس توانیفت” معروف است.

در میان طومارهایی که در توئن هوانگ بدست آورده‌اند و مسافران اروپایی نتوانسته‌اند با خود ببرند و دولت چین آن‌ها را به پکن برده و در کتابخانه مخصوصی که در آنجا ترتیب داده گذارده‌است طومار بزرگی است که تقریباً کامل است و چیزی از آن از میان نرفته‌است.

شاوان و پلیو دانشمندان فرانسوی پی برده‌اند که این طومار یکی از کتاب‌های مانوی است و تفسیر آن‌ها در مجله آسیایی پاریس منتشر کرده‌اند.

تا کنون اویغورها بارها تلاش برای استقلال از چین کرده‌اند که بی‌نتیجه مانده.

و دولت چین مکرراً سعی در تروریست خواندن استقلال طلبان اویغور کرده.

حکومت مرکزی چین در سرکوب مسلمانان اویغور بسیار فعال بوده‌است؛ به‌طوری‌که از ۹۳۸ مدرسه زبان عربی که در سال ۱۹۸۹ مشغول به کار بودند، آخرین مدرسه این گروه در ۱۹۹۶ توسط دولت چین تعطیل شد.

در سال ۲۰۰۵ نیز ۳۷ دانش آموز به جرم آموختن اسلام در کلاسهای آموزشی اسلام دستگیر شدند و دانشجویان به جرم اعمال دینی از دانشگاهها اخراج شدند.

شاغلینی که نماز می‌خوانند، از سر کار اخراج شده، امامان ۲۳۰۰۰ مسجد این ناحیه مجبورند نام و تعداد نمازگزاران مساجد خود را به مقامات دولتی گزارش بدهند.

گزارشها حتی حاکی است که مسلمانان اویغور اغلب تحت فشارند تا مشروبات الکلی بنوشند و در روزهای ماه رمضان غذا صرف کنند.

سازمان عفو بین‌الملل معتقد است که ۵۰۰ اویغور از ۱۹۸۵ تاکنون به جرم «استقلال طلبی» اعدام شده‌اند.

در تجمع مسالمت‌آمیز مردم شهر اورومچی به بهانه عدم رعایت حقوق اویغورها در دادگاه‌های چین، تعداد کشته‌شدگان این حوادث بیش از ۱۴۰ تن و شمار مجروحان ۸۲۸ تن اعلام شده‌است.

حکومت چین مدعی است که مسئولیت حوادث اخیر بر عهده کنگره جهانی اویغور و رهبر آن خانم ربیعه قدیر است که در خارج از چین فعالیت می‌کند.

در این مدت تاکنون هیچ‌یک از اعضای سازمان کنفرانس اسلامی (از جمله ارگانهای دولتی جمهوری اسلامی ایران) سخنی از اقلیت مسلمان اویغور ، که محور این اعتراضات هستند به میان نیاورده‌اند.