علی محمد بیانی
ائل اوبا – از ویژگی های زبان التصاقی یا پسوندی مانند ترکی این است که ریشه ای ثابت دارند و عموما تک هجایی اند که این هجاهای ثابت در زمان صرف و ساخت واژه جدید با پذیرفتن وندها و التصاق های جدید ، کلمه ی موردنظر را پدید می آورند.
زبان ترکی علی رغم عربی و انگلیسی و فارسی فقط دارای پسوند میباشد ، یعنی به هیچ وجه پیشوند و میان وند در این زبان کاربرد ندارد.پسوندها نامحدودند ، یعنی هر سخنگویی به وسع خزینه لغت خود می تواند پسوند وارد دایره لغات زبان ترکی بکند.پسوندی بودن یا التصاقی بودن زبان ترکی باعث شده است در هنگام تعریف و ساخت لغات جدید ریشه واژه به هیچ وجه تغییر لفظی و مکانی نکند.
در حالت عادی تمامی فعل ها ریشه ای تک هجایی (تک بخشی) دارند و هنگامی که در جریان صرف قرار می گیرند ریشه فعل در اول ثابت می ماند و نشانگر شخص و زمان و … به ترتیب اهمیت بعد ازریشه می آیند.در اسم نیز چنین شرطی حاکم است ، به عبارت دیگر اسم و فعل ترکی همیشه ثابت و در اثر صرف و پسوند پذیری به هیچ وجه ماهیت ظاهری و فتوتیکی خود را ازدست نمی دهند.
مثال 1 : گون
- گون
- گونش
- گوندوز
- گونئی
- گونشلی
- گونده
- گونده لیک
- گونسل
- گوندش
مثال 2 : یاز
- یاز
- یازی
- یازیجی
- یازیجیلار
- یازمیش
- یازدی
- یازاجاق
- یازیلدی
- یازدیم
- یازیردیم
- یازاجاق ایمیش
- یازاجاق ایمیشام
- یازدیرتدیم
- یازدیردیتدیردیم
- یازدیرتدیرمالی ایمیش
- یازدیرتدیرمامالی ایمیش
- یازدیرتدیرمامالی لاردان ایمیش لار
مثال 3 :ایش
- ایش
- ایشله
- ایشلک
- ایشله مک
- ایشله مه لی
- ایشله مه لی ایمیش
- ایشله مه مه لی ایمیش
- ایشله مه مه لی لردن ایمیش لر
مثال 4 : معین
- معین
- معین لش
- معین لش دیر
- معین لشدیریلمیش
- معین لشدیریلمیش لر
- معین لشدیریلمیش لردن
- معین لشدیریلمیش لردن ایمیش
مثال 5 : معلم
- معلم
- معلمچی لیک
- معلمچی لیک لر
- معلمچی لیک لریمیز
- معلمچی لیک لریمزدن
- معلمچی لیک لریمیزدن دیر
مثال 6 : داش
- داش
- داشچی
- داشچی لار
- داشچی لاردان
- داشچی لاردان ایمیش
- داشچی لاردان ایمیش سیز
چند مثال دیگر:
گؤز
گؤزلوک
گؤزله میشم
گؤزله مه میشم
جزالاناجاقدیر
گؤروکمه یه جکدیر
باریشدیرابیلمه دیک لریمیزدن ایمیشلر
اوجالاندیرابیلمه دیک لریمیزدن ایمیشلر
معین لشدیره بیلمه دیک لریمیزدن ایمیشلر
منبع : کتاب بئله اوخو ، بئله یاز ( نگاهی تازه به گرامر و شیوه نگارش زبان ترکی ) – نویسنده : علی محمد بیانی ، نشر اختر تبریز
مطالب جالب
گرگر نامی به بلندای تاریخ
داستان خلق آتش در اتیمولوژی زبان ترکی و بررسی سیر کلمات «آغاز» و «دایه»
ضمایر مشترک زبان سومری و ترکی