یین و یانگ ، سمبل و فلسفه ترکان باستان

حسین خیری

ائل اوبا – نماد ها مانند حروف سیستم های نوشتاری هستند با این تفاوت که نماد ها معلوماتی از اعتقادات و باور‌ها را در خود جای داده اند.

برای مثال خط میخی که مردمان بسیاری در دوران باستان مانند ایلامیان ، اورارتو‌ها و ماننا‌ها از آن استفاده کرده اند متعلق به چه کسانیست؟ ما باید به اولین پدید آورندگان آن خط مراجعه کنیم ، اولین نمونه از خط میخی ، سرچشمه و ذهنیتی که آن را به وجود آورد یعنی سومریان.

این موضوع در مورد نمادها نیز صادق است با این تفاوت که نمادها درباره اعتقادات و باور های پدید آورندگان در خود اطلاعاتی دارند ، به وسیله اولین آثار از یک نماد می توانیم دریابیم که چه نمادی متعلق به چه کسانیست گرچه توسط مردمان دیگر نیز استفاده شده است و یا به اصطلاح آن نماد و باور به واسطه حکومت و سلطه بین مردمان دیگر نیز نشر پیدا کرده است ، همچنین اغلب اسامی نمادها ثابت هستند و نمونه زبانی از قومیت مرجع را به دوش می کشند.

فلسفه یین و یانگ در چین

آثار یین و یانگ در چین متعلق به امپراطوری‌های ترک تبار چو است که مدتی طولانی در آن منطقه حکمرانی می کردند.

یین و یانگ نمایانگر چیست؟

یین و یانگ به ترتیب نمایانگر پایین و بالا ، شر و خیر ، تاریکی و روشنایی است و فلسفه تعادل بین این دو را توضیح می دهد ، یین و یانگ بیان می کند که این نیروها همواره در انسان جاریست و باید بین آن‌ها تعادل برقرار باشد.

بررسی ریشه کلمات یین و یانگ در زبان ترکی

en ، in ،yen ، yin در ترکی کلماتی هستند که ریشه مشترک دارند و به صورت کلی مفهوم جنبه منفی و پایین دارند ، در دیوان لغات ترک ریشه کلمه in با معانی پایین ، چاله و یا تفاله حیوان آورده شده و یا کلمه ini که به معنی برادر کوچک است ، همچنین کلمه‌های inmek و endi به ترتیب به معنی پایین آمدن و پایین آمد در دیوان لغات ترک ذکر شده است ، این ریشه کلمه گاها کلماتی مانند yenilqi به معنی شکست را تولید می کند که به وجه منفی اشاره دارد.

yanq و yanğ کلماتی هستند که در ترکی باستان به معانی آتش و یا سوخته آمده‌اند ، این کلمات از ریشه کلمه yan در ترکی به معنی سوختن هستند که کلماتی مانند yanıq: روشن ، سوخته ، yanqın: آتشسوزی ، yanar: سوزان ، را به وجود می آورد ، این ریشه کلمه در دیوان لغات ترک با معنی سوختن نیز ذکر شده است ، این کلمه گاها کلماتی مانند yanıt: واکنش و جواب را نیز تولید می کند که به وجه مثبت اشاره دارد.

ریشه فلسفه یین و یانگ در شمنیزم

از نظر اعتقادی دین ترکان باستان شمنیزم بوده که ریشه‌های آن بر تعادل و طبیعت استوار است ، که فلسفه به وجود آمدن این نماد را توضیح می دهد.

یکی از منابع کتاب دائو ده چینگ است که نزدیک به 2500 سال پیش در دوران حکومت چو که حامی دین شمن بود بر اساس گفته های لائوتسه به وجود آمده است.

بنا بر روایت تاریخنگار سیما چیان: او که به لائوتسه (به معنی عالم) معروف بود در دوران حکومت چو در منطقه کو در لی سیانگ در روستای چوجن ، به دنیا آمد ، اسم او اَر (اَر اسم ترکی به معنی پهلوان) و نام خانوادگی او لی و لقبش تان (در ترکی به معنی طلوع ، روشنگری) بود .

وی تاریخنگار و کتابدار حکومت چو بوده ، او در سن 81 سالگی به خاطر جنگ داخلی و هرج مرج کشور را ترک کرد ، و بنا بر خواهش افرادی در مرز هنگام خروج 81 پند عالمانه نوشت و به آن‌ها داد ، بعدا از روی گفته‌های وی کتاب دائو ده چینگ به وجود آمد.

لائوسته در آخر عمر خود به شهر ختن در سین کیانگ رفت و گفته می شود مقبره ای در آنجا دارد.

همچنین این نگرش به صورت گسترده در دنیا بین مردمانی که از آلتای مهاجرت کرده اند به صورت های داستان ها و نماد‌های متفاوت مانند دو برادر دوقلو با اعمال تضاد و یا دو گرگ سیاه و سفید دیده می شود.

بومیان آمریکا که تخمین زده می شود 30 هزار سال پیش از آلتای و از طریق سیبری به قاره آمریکا مهاجرت کرده اند ، اعتقادات شمنی دارند و این فلسفه به شکلی دیگر ولی با مفهوم یکسان بین آن وجود دارد ، در بین سرخپوستان چروکی روایتی از دو گرگ سیاه و سفید وجود دارد که در وجود انسان زندگی می کنند.

گرگ سیاه نمایانگر بدی‌ها و گرگ سفید نمایانگر نیکی‌ها است ، اعتقاد آن ها بر این است این دو گرگ همواره در وجود انسان در حال مبارزه هستند و زمانی یکی از آن‌ها پیروز خواهد شد که انسان آن را تغذیه کند.

نتیجه گیری:

اقوام آلتای که باور های شمن داشتند به واسطه مهاجرت‌ها و همسایگی با دیگر اقوام باورهای خود را بین مردمان دیگر نیز نشر داده اند .

ترک‌ها و چینی‌ها مدتی طولانی در منطقه چین کنونی کنار یکدیگر زندگی کرده اند ، این همزیستی باعث تاثیر دو جامعه بر یکدیگر و فراگیری دین شمن ترکان باستان در آن محدوده شده است.

نماد یین و یانگ یکی از این مولفه‌ها است که ریشه های شمنی دارد و در بین اقوام آلتائیک به صورت داستان های مختلف ولی با موضوع یکسان قابل مشاهده است.

منابع:

Baldick, Julian (2010). Hayvan ve Şaman: Orta Asya’nın Antik Dinleri. Çev. Nevin Şahin. İstanbul: Hil Yayınları.

Divitçioğlu, Sencer (1987). Köktürkler (Kut, Küç, Ülüg). İstanbul: Ada Yay.

Ekrem, Erkin (1995). Çin Kaynaklarına Göre Eski Türk Kavimleri (MÖ. 2146-318). Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.

Ergin, Muharrem (1994). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.

Esin, Emel (1978). İslâmiyetten Önceki Türk Kültür Tarihi ve İslâma Giriş. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.

Esin, Emel (2001). Türk Kozmolojisine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınları.

Harva, Uno (2015). Altay Panteonu. Çev. Ömer Suveren. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.

Matsumoto, David (2009). The Cambrıdge Dictionary Of Psychology. Cambridge: University Press.

Ögel, Bahaeddin (1995). Türk Mitolojisi II. Ankara: TTK Yayınları.

Ögel, Bahaeddin (2010). Türk Mitolojisi I. Ankara: TTK Yayınları.

Palmer, Martin (2000). Yin ve Yang. Çev. Nafiz Güder. İstanbul: Dharma Yayınları.

Roux, Jean-Paul (1999). Altay Türklerinde Ölüm. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Roux, Jean-Paul (1994). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev. Aykut Kazancıgil. İstanbul: İşaret Yayınları.

Sazak, Gözde (2016). “Yesevî Türbesi Dört Yön Motifi ve Manevi Arka Planı”. Geçmişten Geleceğe Hoca Ahmed Yesevî Sempozyumu Bildirileri, C.1. İstanbul, 432-439.

Ülken, Hilmi Ziya (2007). Türk Tefekkürü Tarihi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

“Which wolf are you feeding? – Salisbury Post”. 14 December 2015. Retrieved 9 February 2016

[Kaşgarî, Divan-i Lugati’t-Türk, 1073]

An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish