نشریه الکترونیکی ائل اوبا

و من آیاته خلق السّموات و الأرض و اختلاف ألسنتکم و ألوانکم إنّ فی ذلک لآیات للعالِمین

فرش پازیریک


لینک مطلب : http://eloba.ir/?p=4658

حسین خیری

فرش پازیریک ، قدیمی ترین فرش شناخته شده جهان با قدمت 2500 سال منسوب به ساکاها است که از مقبره ای در کوهستان آلتای یافت شده.

مقبره های مربوط به ساکاها اولین بار توسط گریازنوف در سال های 1927 و 1929 میلادی در منطقه پازیریک واقع در کوهستان آلتای کشف شد.

در اتاق-مقبره کشف شده منسوب به ساکاها نزدیک به 40 مقبره جداگانه کشف شد ، و فرش پازیریک مورد بحث نیز در سال 1949 میلادی در مقبره ای منتسب به شاهزاده ای که به شاهزاده آلتای معروف است توسط باستان شناس روسیه ای سرگئی رودنکو پیدا شد.

اکتشافی که نقطه عطفی در دنیای تاریخ بود. امروزه فرش پازیریک و بخش اعظم این یافته ها در موزه آرمیتاژ لنینگراد روسیه به نمایش گذاشته شده است.

باستان شناسان به وسیله آزمایش های رادیو کربن قدمت فرش پازیریک را سده 5 پیش از میلاد بیان کرده اند.

ساکاها بنا بر فرهنگ خود پادشاه ها ، شاهزاده ها و افراد برجسته و مهم جامعه مانند جنگجویان ماهر را همراه متعلقات او و وسیله های ارزشمند دیگر دفن می کردند. و شاهزاده آلتای نیز بعد از فوت با بسیاری از دارایی های خود از جمله فرش پازیریک دفن شد.

این فرش به طرز معجزه آسایی بخاطر یخ بستن آبی که وارد مقبره ها شده بود بین لایه های زخیم یخ قرار گرفته و به خوبی حفظ شده است.

 

مقاله مرتبط – نشریه نیچر

تبار ، ترکیب جمعیتی و فرزندان معاصر عشایر عصر آهن استپ اوراسیا

موضوع مرتبط با این مقاله: شباهت ژنتیکی انحصاری ساکاها با ترکان معاصر.

 

ابعاد این فرش 1.89×2 متر است. و بر روی آن تصاویری از سوارکاران ، سواره نظام ، گوزن ها ، گوزن قرمز ، و جانواران خیالی نقش بسته است. این فرش بسیار متراکم بافته شده و دارای 3600 گره در هر متر مربع است.

قسمت مرکزی فرش با 24 گل تزئین شده است ، در ردیفی دیگر 24 گوزن و در قسمت بیرونی تر نیز 28 انسان با اسب ، پیاده و سواره وجود دارد.

بافنده فرش پازیریک توجه زیادی به جزئیات داشته و گوزن های بافته شده دارای ارگان های داخلی متناسب با موقعیت آنچه در واقعیت است اعم از آئورت ، قلب ، شکم ، روده و مجاری ادرار هستند.

 

بافت و تار و پود فرش از پشم ظریف تشکیل شده ، همچنین این فرش با گره دوتایی متقارن به اصطلاح گره ترکی که با اسم گره گوردس شناخته می شود بافته شده است.

بر اساس آزمایش های صورت گرفته روی روش رنگ آمیزی و طیف رنگ مشخص شد از روش رنگرزی استفاده شده که بین قبایل ترک مرسوم است ، همچنین رنگ قرمز که به قرمز ترکی معروف است روی این فرش اجرا شده.

 

چرا رنگ فرش پازیریک طی سده ها ثابت مانده؟

راز ماندگاری رنگ فرش پازیریک در نحوه رنگرزی الیاف نهفته است.

طی تحقیقی در سال 2021 توسط دانشگاه فردریش-آلکساندر ارلانگن-نورنبرگ آلمان بر روی الیاف فرش پازیریک مشخص شد ساکاها از روشی به اسم تخمیر الیاف استفاده کرده اند.

فرایندی که باعث نفوذ رنگدانه ها در عمق الیاف می شود ، تحقیق می گوید این روشی است که هنوز بین ترک ها و در ترکیه استفاده می شود ، آنها پشم رنگ شده را چند هفته زیر نور آفتاب گذاشته و بعد در انبار به عنوان بستر زیر حیوانات قرار می دهند و بعد از مدتی آنها را در رودخانه آبکشی می کنند ، این روند باعث نفوذ رنگدانه به مرکز الیاف شده و منجر به زنده ماندن رنگ الیاف بعد از مدت های طولانی می شود ، روشی کم هزینه و کاربردی.

 

ادعاها درباره منشا فرش پازیریک

حدودا صد سال پیش زمانی که فرش پازیریک کشف شد اطلاعات کافی درباره ساکاها و هنرشان وجود نداشت و بدین خاطر ادعاهایی از سوی جوامع ارمنی و ایرانی برای تعلق فرش پازیریک به خودشان مطرح شد.

ادعاها شامل کوچ نشین خواندن ساکاها و عدم توانایی چنین کسانی برای بافت فرش از سوی جوامع ارمنی و ایرانی مطرح شد که با گذشت زمان و کشف آثار تاریخی بیشتر همچون زره های ظریف کاری شده تماما طلا ، شمشیر های طلا و هزاران آثار باستانی ارزشمند دیگر ثابت کرد که ساکاها تمدنی پیشرفته و هنرمند بوده اند.

 

زره از جنس طلا متعلق به تمدن ساکا

 

منشا هخامنشی؟ اصولاً الگویی که ثابت کند منشا فرش پازیریک از سرزمین هخامنشی بوده است وجود ندارد ، و حتی آزمایش ها درباره نحوه رنگ کردن پشم ، طیف رنگی و نوع بافت بر خلاف ادعاها درباره منشا هخامنشی آن است ، و همچنین نمونه ای از چنین هنر ارزشمندی از هخامنشیان موجود نیست.

منشا ارمنی؟ افرادی با استدلال بر طرح گل چهار پر روی فرش و شباهت آن با گل چهار پر در آثار تمدن اورارتو ادعای منشا ارمنی فرش پازیریک را مطرح میکنند ، گرچه ابتدای کشف تمدن اورارتو ادعاها از طرف جوامع پان-ارمنی مبنی بر ارمنی و هندو-اروپایی زبان بودن اورارتو بالا گرفت ولی با اولین کشف کتیبه های اورارتویی و آشکار شدن پسوندی زبان بودن این تمدن این فرضیه رد شد ، امروزه بیش از 200 کتیبه از تمدن اورارتو موجود است که هیچ ارتباط زبانی با ارمنی و زبان های هندو-اروپایی ندارند.

 

طرح گل چهار پر بر روی فرش پازیریک که به گل هون معروف است

 

تمدن ساکاها هم دوره با تمدن اورارتو در منطقه ای که از کوهستان های آلتای تا ترکیه امروزی را شامل می شود ساکن بودند ، گل چهار پر که به گل هون هم معروف است همواره توسط این دو تمدن ساکا و اورارتو استفاده شده است ، و اتفاقی معمول در تاثیر فرهنگی تمدن های هم دوره و همسایه در طول تاریخ است.

به علت وجود کثرت آثار بافته شده منجمله لباس ها ، زین ها و فرش ها و روش رنگرزی و بافت بخصوص دانشمندان ساکاها را منشا این هنر ارزشمند می دانند.

زین اسب متعلق به تمدن ساکا

 

امروزه دلایل بسیاری درباره ریشه های پروتو-ترکی ساکاها و فرش پازیریک وجود دارد.

 

ظرف نقره سکایی

نمونه الفبای اورخون بر روی ظرف سکایی و جملاتی به زبان ترکی باستان

 

 

OĞA ​​SEN ANG İÇ SAK
SÖZ ERENG ÖGÜNÇ SƏS-ÜNİ ERIR ÜZƏ

ساکا به نام ملتت سوگند یاد کن

سوگند صدای شکوه و ستایش ارن را به آسمان می برد

 

نتیجه گیری: اوایل اکتشاف افرادی با ذهنیت پان-آریایی و پان-ارمنی از خلاء اطلاعات تاریخی موجود سوء استفاده کرده و ادعاهایی به نفع خود انتشار دادند و همچنان نیز معدود افرادی با فرار از واقعیت تاریخی بر این ادعاهای مضحک پافشاری می کنند ، آن ها وارد خط قرمزی به اسم جعل و تحریف اسناد تاریخی شده اند ، فرقی ندارد دلایل تاریخی و جهانی چه چیزی بیان می کند ، برای آن ها دروغ شیرین بهتر از واقعیت تلخ است.

 

گردآوری ، نویسنده : حسین خیری – نشر الکترونیک: ائل اوبا

منابع:

.ÇORUHLU, YAŞAR. (2010) ERKEN DEVİR TÜRK SANATI. İSTANBUL: KABALCI YAYINEVİ

.DURMUŞ, İLHAMİ. (2008) İSKİTLER (SAKALAR). ANKARA: GENELKURMAY BASIMEVİ

Əlisa Cəbrayıl oğlu Şükürov, Abbasqulu Məhərrəm oğlu Məhərrəmov: “Qədim Türk Yazili Abidələrinin Dili” (“Language of written Old Türkic monuments”), Bakı, 1976.

Firudin Ağasıoğlu Cəlilov,“Issiq Yazisi”.

A.A. Amanjolov. “Proto Runic-like inscription on a silver cup”.

Mahmoud al-Kashgari “Divanu lugat al-Türki”, Kazakhstan Oriental Research, Almaty, 2005.

Old Türkic Dictionary”, USSR AofS, Leningrad, 1969.

Herodotus “History” .

Ibn al-Faqih al-Hamadani “Mukhtasar Kitab al-Buldan” (“Concise Book of Lands”).

Elshad Alili “Sakas, Sisakan, and Aran”.

The University of Erlangen–Nuremberg – Fermented wool is the answer

arkeopolis.com , hurriyet.com.tr , tarihiolaylar.com , ancient-origins.net