علامت صفت برتر در زبان ترکی

علی محمد بیانی

ائل اوبا – چنانکه میدانیم در زبان عربی صفت بر وزن «افعل» بیان کننده ی تفضیل و برتری است. مثل اکبر، اکرم، اظهر، ارشد، انور. در زبان فارسی هم پسوند «تر» که به صفت الحاق شود؛ معنای صفت برتر خواهد داشت. در زبان ترکی اگر به یک صفتی، پسوند «رک» و «راق» افزوده شود، معنای تفضیل و برتری خواهد گرفت. مثال:

۱- اینجه

کیچیک + رک = کیچیک رک / کیچیرک

گؤزل + رک = گؤزلرک

۲- قالین

اوزاق + راق = اوزاق راق

يووخون + راق = يووخون راق

آشاغی + راق = آشاغی راق

يوخاری + راق = يوخاری راق

یاخشی + راق = یاخشی راق

ساری + راق = ساری راق

یاشیل + راق = یاشیل راق

تبصره ۱:

در محاوره و کتابت ترکی ، میتوان از قیدهایی مثل «داها» و…. نیز به جای علامات مذکور استفاده کرد. مثلاً:

– بو ایشی گؤرسن ، گؤزل رک ، اولار = بو ایشی گؤرسن ، داها گؤزل اولار

تبصره ۲:

برای بیان صفت عالی در ترکی، از «ان» و «لاپ» و… نیز میتوان بهره برد.مثلاً:

بو تابلو گؤردوگوم تابلولارین، «ان گؤزلی » دیر۔

تبصره ۳:

اگر پسوند «رک» و «راق» به فعل بچسبد، دیگر معنای تفضیل و برتری نخواهد داد، بلکه زمان ، حالت ، علت و موقعیت را بازگو خواهد کرد.

مثال:

سولماز منی «گؤره رک» ، کتاب لاری گتیردی = سولماز به محض اینکه مرا دید، کتاب ها را آورد

او اوغلان، خیابانی «قاچاراق» کئچدی = آن پسر در حالیکه می دوید، خیابان را رد شد

تأسفله درسیمی «بیله رک»، یئنه آز نومره آلدیم = در حالی که درسم را بلد بودم، متأسفانه باز هم نمره کمی گرفتم

فوتبالیست توپو «توتاراق» شوتله دی = فوتبالیست توپ را که گرفت ، بلافاصله شوت کرد.

منبع : کتاب بئله اوخو ، بئله یاز ( نگاهی تازه به گرامر و شیوه نگارش زبان ترکی ) – نویسنده : علی محمد بیانی ، نشر اختر تبریز