دکتر رحیم آغ بایراق
مورفولوژی کلمه بابک تورکی است
در زبان تورکی مثلا اتابک ( آتا+ بیگ) یا اولوبک ( اولو+ بیگ) مثل بابک ( بای+ بیگ) است
بای= دارا
بیگ=بزرگ
وقتی اسلایدهای این پست را ورق بزنید می بینید که اتیمولوژی” بای بک”در زبان تورکی برای اسامی یک امر بدیهی است و هنوز در میان تورکان با این تفکیک ریشه ای استفاده می شود.
عنوان “خرمی” از نام یک آبادی به نام ” خرم” در نزدیکی اردبیل گرفته شده است.
این مساله را این منابع تایید می کنند:
مسعودی، یاقوت حموی،صادق الاصفهانی ،آ.مولر، فلیپ هتی، د.مارکولیوس، سعید نفیسی، وان فلوتن ( منابع را در زیر پست آورده ام)
هر چند مورخین متعصب خلفا برای تطهیر خلفای عباسی و توجیه مبارزه با بابک اتهامات ناروایی به این جنبش زده اند و خرم را یک دین” خرمدین” اطلاق کرده اند.
منابع عربی ” بابک الخرمی” نوشته اند( مانند ترمذی)
و آنها” قیزیل بایراق” و ” قیزیل گئیم” بودند. در منابع عربی ” المحمره” و منابع فارسی ” سرخ عَلمان” گفته اند، که معنی اولی سرخ جامه و دومی سرخ پرچم است.
(منابع عربی: طبری.ج۳.ص۹۹۳.دینوری ص ۳۸۲.ابن جوزی.ج ۵ ص ۱۴۴
منبع فارسی: سیاست نامه ص ۲۲۴ حمدالله قزوینی ص ۳۲۰)
ابوتمام نیز معتقد است خرمی ها برای یادآوری پیروزی شان پرچم سرخ می افراشتند.
از دیگر سرنخ هایی که داریم نام فرمانده بابک است که ” ترخان” یک نام تورکی دارد و از بابک اجازه خواسته در زمستان (۸۳۶) میلادی به روستای خود برود. روستای او در استان فضولی کنونی واقع بود( طبری.ج۳ ص ۱۲۲۸)
و اگر همچنان اسلایدها را ورق بزنید می بینید که نقل قول بابک نشانه دقیق فولکلور تورکی دارد و ضرب المثل تورکی:
” هنوز ازدواج نکرده که بدانیم اهل کجاست”
را استفاده می کند.
در منابعی هم از عدم تسلط بابک به زبان عجمی بحث شده که بعدا اشاره خواهد شد.
با قدردانی از ادمین پیج تورک بیلگی اصلی برای همکاری در آماده کردن این پست( و.د) و استاد غلامرضا رزمی
منابع اصلی:
-جنبش خرمدینان در آذربایجان. ضیا بنیاداوف. ترجمه شاهمرسی. نشر اختر
-مسعودی .علی بن حسین. ج۴ ص ۸۶
-معجم البلدان، ج۲، ص ۲۸۵ و ۲۸۶یاقوت حموی. منزوی
-حتّی فیلیپ.تاریخ عرب.ج ۲.بیروت ۱۸۵۲.ص۴۰۰
-نفیسی.سعید ص۴۷
-The Heographical eirk of Sadik sfahani.London 1923 p23
-D.S.Mmargoliough.Khurramiya.Shorter EI.Leiden 1953 p 257
-Bloten H.V.Techerches sur la domination Arabe le Shiitisme et la Groyances …1894.p47
مطالب جالب
جغرافیای آذربایجان ؛ شهرهای ارومیه ، خوی ، اشنویه و سلماس در منابع تاریخی
سینما امپایر
بیمارستان سینا