آذربایجان قوجا شرقین ان قدیم اؤلکه لریندن بیری دیر.سون 20- جی یوز ایللیکده دونیانین ، او جمله دن آذربایجانین بیر چوخ عالیم لرینین تاریخ اتنوگرافیا ، اَرخیولوژییا ، تصویری و معمارلیق صنعت عابیده لرینین ، موسیقی مدنییت – نیین اؤیرنیلمه سی ساحه سیندکی تدقیقاتلاری ثوبوت ائدیرکی ، آذربایجانین تاریخی ، مادی و معنوی دیرلری اؤز کؤکونو سومردن قات – قات اوَولکی دؤورلردن گؤتورور.
بو ایسه آذربایجانین اراضیسیندا یاشامیش قدیم اجدادلاریمیزین تاریخینین مدنی یوکسلیشینین باشقا خالقلارا گؤره داها قدیم اولماسینی ثوبوت ائدیر.
یئر اوزونده قدیم اینسانلارین مسکن لشدیگی اراضی لری اؤیرنن عالیم لرین فیکرینه گؤره اَن قدیم اینسانلار شرقی آفریکادا (ایندکی کنیا و تانزانیا) اراضی لرینده یاشامیشلار.آرخیولوژی قازینتی لارا اسنتاد ائدن تدقیقاتچیلار بو اراضیلرده ایلک قدیم اینسانلارین یاشاماسین 2-3 میلیون ایل بوندان اوول لرده تصادوف ائتدیینی ثوبوت ائتمیشلر.
آذربایجان اراضی سیندا آپاریلان چوخ ساییلی آرخیولوژی قازینتی لار زامانی قدیم اینسانلارین بو اراضی لرده قدیم داش دؤورونده یاشاماسینی اورتایا چیخارمیشدیر.
قدیم اینسانلارین یاشادیغی دوشرگه لر.قاراباغ ، قاززاخ ، ناخجیوان ، کلبه جر اراضیلاریندا قازینتی لار زامانی داها چوخ تصادف ائدیلمیش دیر . آذربایجاندا آزیخ ، تاغلار(قاراباغ ) ، زار (کَلبه جر) ، قازما ( ناخجیوان) داش سالاحلی آوی داغ (قاززاخ) کیمی ماغارا دوشرگه لری آپاریلان آرخیولوژی تدقیقاتلاردا قدیم داش دوورو اینسانلارینین تشککولوو اینکشافی ، ایبتدائی اینسان سورو ایجماع سینین یارانماسی ، ایلکین اَمَک آلت لرینین فورمالاشماسی ، ابتدایی مشغولییت ساحه لری حاقیندا معلوماتلار اَلده اولموشدور.
تدقیقاتلار نتیجه سینده آذربایجاندا دونیادا هله لیک معلومات اولان ان قدیم اینسان مدنییتی ایزلریندن بیری اؤیرنیلمیشدیر. بو عابیده نین ایلکین تاپیلدیغی یئرین آدیله قوروچای آرخیولوژی مدنییتی آدلانیر.
قورو چای مدنییتی اوچ مرحله یه بولونور .بیرینجی مرحله پالئولتین ایللک تشککول (آشیله قدرکی) دؤورونو احاطه ائدیر ، ایکینجی مرحله ارکن و اورتا اشیل دوورونو ، اوچونجو مرحله ایسه سون آشیل و موستیه (mustye) دؤورونو احاطه ائدیر .بومدنییتین 1/5 میلیون ایلدن آرتیق یاشی وار.
قورو چای مدنییتینین پالئولیت دؤرونده قدیم اجدادلاریمیز قوری چای حوزسینده آچیق دوشر گه ده یاشامیش ، سونرالار اقلیم شرایطینین دییشمه سیله باغلی یاخینلیقداکی آچیق ماغاراسینا کؤچموشلر.
گؤرکملی آذربایجان عالیمی ، آرخیولوژ م.ع حسین افون آچیق ماغاراسیندا آپاردیغی تدقیقات ایشلری نتیجه سینده آزیخان تروپون کشفی و اونون چینی سینانتروپونا اویغون گلمه سی علم عالمینه بیر داها ثوبوت ائتدی کی، آذربایجان تورپاغی هله بیر میلیون بئش یوز مین ایل اوول قدیم اینسانلارین مسکنی اولموشدور.طبیعی شرایطینه گوره ان قدیم اینسانلارین یاشاییشی اوچون آذربایجان اراضی سین الوریشلی اولماسی ایدعاسینی اَ. فرضعلی (ده ده قورقود یوردو) اَثرینده چوخ گوزه ل ثوبوت ائتدیریر.
یئر اوزونده11 اقلیمدن دوققوزونون آذربایجاندا و دیگر طرفدن خزر دنیزینین وبیر چوخ گوللرین ، مئشه لرین ، داغ اراضی لرینین دوزنلیک لرین بو توپراقلاردا اولماسی اینسان فعالیتی اوچون گئنیش ایمکانلار آچمیشدیر.
آذربایجان اراضی سینده یاشایان قدیم اجدادلاریمیزین گونده لیک حیاتیندا موسیقینین اوینادیغی رولو اویرنمک اوچون دونیا موسیقی شوناسلیغیندا قبول اولونموش و عموم دونیا موسیقی شوناسلیغیندا بیر متودولوژیا کیمی استفاده ائدیلن متودلاردان یارارلاناراق آذربایجانین قدیم دوور موسیقی مدنییتین اورتایا چیخارماقلا آذربایجان تورکلرینین یئر اوزونده ان قدیم موسیقی انعنه سینه مالیک اولدوغون شاهیدی اولاجاقیمیزا هئچ بیر شوبهه گلمیر.
خریطه ده قدیم اینسانلارین مسکونلاشدیغی اراضیلر گوستریلمیشدیر.آذربایجان اراضیسینده قدیم اینسانین مسکونلاشدیغی اراضی لردندیر.بوفاکتین اؤزو ثوبوت ائدیر کی آذربایجان اراضی لرینده کؤچری طایفه لر یوخ ،یئرلی آبروقن(Abrogen) طایفالار مسکونلاشمیشدیر.
شکیلده ایبتدائی اینسانلارین اوو صحنه سی گوستریلمیشدیر ر.گروبن – ین (R.Qrober) گالپینین (Qalpin) و باشقا عالیملرین فیکرینه گوره محض ایبتدائی اینسانلارین معیشیتینده موسیقی مدنییتینین ایللک روشیم لری (Roseyn) میدانا چیخمیشدیر و ایبتدائی اینسانلار موسیقی سسلریندن موعیین سیگناللارین وئریلمه سینده ، اوز آرالاریندا اونسییت باغلاماق اوچون موختلیف کومبینا سیالی سسلردن گئنیش ایستیفاده ائتمیشلر.قدیم داش دوورونون مدنییتینین اویرنیلمه سی ساحه سینده چالیشان بیر چوخ عالیملرین فیکرینه گوره موسیقی صنعتینین بعضی ساحه لرینین باشلانغیجینی بو دوورله باغلاماق اولار.
بونلاردان اساس اوو زامانی استفاده ائدیلن موختلیف کومبینا سیالی سسلرین اجرا ائدیلمه سینده ، شیکارین بولونمه سیندن سونرا اوینالینان ابتدائی رقصلرده ، اونسییت فورماسی کیمی چیخاریلان سسلردن ، یاسدا بئشیک نغمله لرینده گؤرمک اولار.
اونا گوره ده بیر چوخ عالیملرین فولکولور موسیقی سینین ان قدیم موسیقی انعنه سی اولماسی احتمالی اؤزونو دوغرولدور.
بو باخیمدان آذربایجان اراضی سیندا یاشایان اجدادلاریمیزین فولکولوروندا قدیم داش دوورونه گئدیب چیخماسی منطیقی باخیمدان اؤزونی دوغرولدور.
قدیم دوور موسیقی مدنییت نین اؤیرنیلمه سی ثوبوت ائدیر کی، اینسانلار آشاقیداکی سس کومبینا سیالاریندان استیفاده ائدیردیلر.
آذربایجانین موسیقی تاریخی – پروفسور رافیق ایمرانی
مطالب جالب
توی رسم لری – رسم و رسوم عروسی در آذربایجان
اوخشاما (مرثیه سرایی) و ذکر مصیبت اهل بیت (ع) – روستای بهل شهرستان اهر
آیین سوگند خوردن تورکان باستان