نشریه الکترونیکی ائل اوبا

و من آیاته خلق السّموات و الأرض و اختلاف ألسنتکم و ألوانکم إنّ فی ذلک لآیات للعالِمین

شناخت صامت ها و مصوت های ترکی


لینک مطلب : http://eloba.ir/?p=368

علی محمد بیانی

ائل اوبا – قبل از ورود به قانون هماهنگی اصوات برای هر فراگیری لازم است که واج های ترکی اعم از صامت و مصوت را بشناسد.در کل میتوان گفت که صامت ها همیشه و در هرزبانی بیشتر از مصوت ها هستند .

زبان عربی و فارسی هر کدام دارای شش مصوت (  َ  ِ ُ آ او ای ) هستند ، اما زبان ترکی علاوه بر این ها سه مصوت اختصاصی (I ،Ö،Ü) هم دارد.

زبان ترکی دارای 23 صامت (بی صدا) و 9 مصوت (صدادار) است. در جداول زیر نوشتار عربی و لاتین صامت های 23 گانه و مصوت های 9 گانه ی ترکی را می بینید:

جدول 1 –  صامت های زبان ترکی

ردیف

صامت

samit

ردیف

صامت

samit

1

ب

B -b

13

غ

Ğğ

2

پ

P – p

14

ف

F – f

3

ت – ط

T – t

15

ق

Q – q

4

ج

C – c

16

ک

K – k

5

چ

Çç

17

گ

G – g

6

خ

X – x

18

ل

L – l

7

د

D – d

19

م

M – m

8

ر

R – r

20

ن

N – n

9

ز-  ض – ظ

Z – z

21

و

V – v

10

ژ

J – j

22

هـ – ح

H – h

11

س – ث – ص

S – s

23

ی

Y – y

12

ش

Şş

****

****

****

 

جدول 2 – مصوت های نه گانه زبان ترکی

ردیف

مصوت

مثال

Səsli

Misal

1

آ – ا

آنا – آدام

A – a

 Ana adam

2

اَ – ه

ال – ننه

ə Ə

Əl – nənə

3

ای

قیزیل – میخ

ı I

Qızıl – Mıx

4

ای

ایل – بیز

İ – i

İL – Biz

5

ائ

ائل – سئوگی

E – e

EL – Sevgi

6

اوُ

قوش – اولدوز

U – u

QuŞ – Ulduz

7

او

اون – یولداش

O – o

On – Yoldaş

8

اؤ

گؤزل – گؤز

Öö

Gözəl – Göz

9

او

اوزوک – تورک

Üü

Üzük – Türk

 

 

شناخت دقیق مصوت های نه گانه ترکی ، نمایی کلی از این زبان ترسیم میکند که هم اعجاز آور است و هم راهگشا.

مصوت های نه گانه در زبان ترکی به شرح زیر است:

 

مصوت های راست یا دوداقلانمایان (آچیق مصوت لر)

1- آ/A – مثلا در کلمه های : آدام ، آتا ، آنا ، آلما ، آلتی

2- اَ/Ə – مثلا در کلمه های: ال ، نمنه ، ابهر ، گل ، تبریز ، اردبیل ، سککیز

3- ائ/E – مثلا در کلمه های : ائل ، سئل ، سئومک ، گئتمک ، دئمه دیم ، بئش

4- ای/İ – مثلا در کلمه های : ایز ، ایش ، دیش ، اینک ، سیندیرمک ، بیر ، ایکی

5- ایـ/I – مثلا در کلمه های : قیزیل ، سیندیرماق ، یاغیش ، سیزماق ، آلتی

 

مصوت های گرد یا دوداقلانان (یووارلاق مصوت لر)

6- او/O – در کلمه هایی مثل : دونماق ، یول ، قوجا ، دوداق ، دوققوز ، اون

7- اؤ/Ö – در کلمه هایی مثل : گؤز ، گؤزل ، اؤلچو ، اؤردک ، سؤز ، گؤی ، دؤرد

8- او/U – در کلمه هایی مثل : اون ، دوز ، یوخاری ، اوجا ، اولدوز ، دوققوز

9- اوْ/Ü – در کلمه هایی مثل : اوْزوم ، دوْز ، سوْروجو ، اوْزوک ، اوْرک ، اوْچ

 

مصوت های مذکور بر اساس راست بودن و گرد بودن تقسیم شده بودند. این مصوت ها را از منظری دیگر، یعنی پسین(قالین)و پیشین (اینجه) بودن هم میتوان به دو بخش تقسیم کرد:

1- مصوت های پسین(قالین)

آ/A  ،ایـ/I ، او/O ،  او/U

2- مصوت های پیشین(اینجه)

اَ/Ə ،  ائ/E ،  ای/İ  ، اؤ/Ö ،  اوْ/Ü

 

در کل باید گفت کلمات اصیل ترکی یا دارای مصوت های پسین (قالین)هستند یا پیشین(اینجه).

مثلا تمام مصوت های (یولداشلار ، اوشاق ، یولداش ، اولدوز ، قیزیل ، آنا ، آذربایجان ، آیریلیق ، اورمولو و…)مصوت های پسین(قالین)هستند.

و همچنین مصوت های کلماتی مثل ( اؤردک ، ال لر ، دیزلیک ، شهرلی ، تبریزلی ، اوزوم ، اوزوک ، گونش ، گوندوز ، و…) مصوت هایی پیشین(اینجه) هستند.

منبع : کتاب بئله اوخو ، بئله یاز ( نگاهی تازه به گرامر و شیوه نگارش زبان ترکی ) – نویسنده : علی محمد بیانی ، نشر اختر تبریز