پیرامون قوم تالش ؛ مذهب ، سکونتگاه و طوایف

تلخیص معصومه ابراهیمی از مقاله قوم تالش، دانشنامه جهان اسلام

تالش، گروهی قومی، ساکن در منطقه‌ای در مغرب و شمال غربی گیلان، بین کوه‌های تالش و دریای خزر است.

سکونت تالش‌ها در سرزمین کادوسیان و کاسپیان سبب شده است که برخی تالش‌ها را بازماندگان کادوسی بدانند.¹ نام کادوسیانی / کادوسیان در اواخر عصر ساسانی به طیلسان تغییر کرد و برخی طیلسان را معرب تالشان دانسته‌اند.²

برخی به سبب تشابه نام این قوم با نام امیر تالش بن حسن نواده امیر چوپان مغول برای تالش‌ها منشاء ترکی قائل شده‌اند.³ برخی نیز تالش‌ها را ایرانی و آریایی تبار می‌دانند. به ویژه این که گویش تالشی از گروه زبان‌های ایرانی شمال غربی است و نشانه‌های بسیاری از اوستایی و فارسی باستان و میانه در آن دیده می‌شود.⁴

تالش‌ها در گذشته از اقوام کوه‌نشین گیلان بوده‌اند و به تدریج در دشت‌ها مستقر شده‌اند.⁵ سرزمین قوم تالش نوار نسبتاً باریکی مرکب از دو قسمت کوهستانی و جلگه‌ای است که از شمال به جنوب گسترده می‌شود. شمال آن به خط فرضی میان قسمت سفلای رود کُر و مصب‌رود مرزی بالهارود در دشت مغان جمهوری آذربایجان و جنوب آن به مغرب دشت خزر و استان اردبیل متصل است.⁶

مهم‌ترین مناطق تالش‌نشین عبارتند از: مغان، اجارود، لنکران، آستارا، کرگانرود و… .⁷

برخی طوایف تالش عبارتند از دِلاغَردِه، آقاجانی، مشایخ، خاشابری و تیره‌های شیرازی و بوداغ و… که در روستاهای سرزمین تالش پراکنده‌اند.⁸

دامداری از مشاغل اصلی تالش‌هاست. کشاورزان تالشی نیز به کشت برنج در جلگه‌های این سرزمین می‌پردازند.⁹

تالش‌ها شیعه دوازده امامی هستند. بعضی از آن‌ها نیز سنی شافعی اند.¹⁰

مآخذ:

1. دیاکونوف، ایگور میخائیلوویچ. تاریخ ماد. ترجمه کریم کشاورز. تهران: 1357، ص 82.

2. کسروی، احمد. کاروند کسروی. به کوشش یحیی ذکاء، تهران: 1352، ص 424.

3. خودزکو، الکساندر. سرزمین گیلان. ترجمه سیروس سهامی، تهران: 1354، ص 78.

4. اورانسکی، یوسیف میخائیلوویچ. مقدمه فقه‌اللغه ایرانی. ترجمه کریم کشاورز، تهران: 1358، 330-334؛ نیکیتین، ب. ایرانی که من شناخته‌ام. ترجمه علی‌محمد فره‌وشی، تهران: 1329، ص 102.

5. بازن، مارسل و کریستیان برومبرژه. گیلان و آذربایجان شرقی: نقشه‌ها و اسناد مردم‌شناسی. ترجمه مظفر امین فرشچیان، تهران: 1356، ج 2، ص 57.

6. اوبن. اوژن. ایران امروز، 1907-1906: سفرنامه و بررسی‌های سفیر فرانسه، در ایران. ترجمه علی‌اصغر سعیدی، تهران: 1362، ص 143؛ بازن. همان. ج 2، ص 73.

7. رابینو، یا سنت لویی. ولایات دارالمرز ایران: گیلان. ترجمه جعفر خمامی‌زاده، رشت: 1365، ص 21، 182، 218، 233.

8. برادگاهی، سعیدعلی. «جواهرنامه لنکران»، چهار رساله در زمینه تاریخ و جغرافیای تالش. به کوشش علی عبدلی، رشت: 1378، ص 45؛ بازن. همان. ج 2، ص 191، 199؛ رابینو. همان. ص 120، 218.

9. نیکیتین. همانجا.

10. برادگاهی، سعیدعلی. همان. ص 36، 46؛ بازن. همان. ج 2، ص 199-200، 208؛ رابینو. همان. ص 100، 112، 120، 138.