پیرامون قوم تالش ؛ مذهب ، سکونتگاه و طوایف

تلخيص معصومه ابراهيمي از مقاله قوم تالش، دانشنامه جهان اسلام

تالش، گروهي قومي، ساكن در منطقه‌اي در مغرب و شمال غربي گيلان، بين كوه‌هاي تالش و درياي خزر است.

سكونت تالش‌ها در سرزمين كادوسيان و كاسپيان سبب شده است كه برخي تالش‌ها را بازماندگان كادوسي بدانند.¹ نام كادوسياني / كادوسيان در اواخر عصر ساساني به طيلسان تغيير كرد و برخي طيلسان را معرب تالشان دانسته‌اند.²

برخي به سبب تشابه نام اين قوم با نام امير تالش بن حسن نوادة امير چوپان مغول براي تالش‌ها منشاء تركي قائل شده‌اند.³ برخي نيز تالش‌ها را ايراني و آريايي تبار مي‌دانند. به ويژه اين كه گويش تالشي از گروه زبان‌هاي ايراني شمال غربي است و نشانه‌هاي بسياري از اوستايي و فارسي باستان و ميانه در آن ديده مي‌شود.⁴

تالش‌ها در گذشته از اقوام كوه‌نشين گيلان بوده‌اند و به تدريج در دشت‌ها مستقر شده‌اند.⁵ سرزمين قوم تالش نوار نسبتاً باريكي مركب از دو قسمت كوهستاني و جلگه‌اي است كه از شمال به جنوب گسترده مي‌شود. شمال آن به خط فرضي ميان قسمت سفلاي رود كُر و مصب‌رود مرزي بالهارود در دشت مغان جمهوري آذربايجان و جنوب آن به مغرب دشت خزر و استان اردبيل متصل است.⁶

مهم‌ترين مناطق تالش‌نشين عبارتند از: مغان، اجارود، لنكران، آستارا، كرگانرود و… .⁷

برخي طوايف تالش عبارتند از دِلاغَردِه، آقاجاني، مشايخ، خاشابري و تيره‌هاي شيرازي و بوداغ و… كه در روستاهاي سرزمين تالش پراكنده‌اند.⁸

دامداري از مشاغل اصلي تالش‌هاست. كشاورزان تالشي نيز به كشت برنج در جلگه‌هاي اين سرزمين مي‌پردازند.⁹

تالش‌ها شيعه دوازده امامي هستند. بعضي از آن‌ها نيز سني شافعی اند.¹⁰

مآخذ:

دياكونوف، ايگور ميخائيلوويچ. تاريخ ماد. ترجمة كريم كشاورز. تهران: 1357، ص 82.
كسروي، احمد. كاروند كسروي. به كوشش يحيي ذكاء، تهران: 1352، ص 424.
خودزكو، الكساندر. سرزمين گيلان. ترجمة سيروس سهامي، تهران: 1354، ص 78.
اورانسكي، يوسيف ميخائيلوويچ. مقدمة فقه‌اللغة ايراني. ترجمة كريم كشاورز، تهران: 1358، 330-334؛ نيكيتين، ب. ايراني كه من شناخته‌ام. ترجمة علي‌محمد فره‌وشي، تهران: 1329، ص 102.
بازن، مارسل و كريستيان برومبرژه. گيلان و آذربايجان شرقي: نقشه‌ها و اسناد مردم‌شناسي. ترجمة مظفر امين فرشچيان، تهران: 1356، ج 2، ص 57.
اوبن. اوژن. ايران امروز، 1907-1906: سفرنامه و بررسي‌هاي سفير فرانسه، در ايران. ترجمة علي‌اصغر سعيدي، تهران: 1362، ص 143؛ بازن. همان. ج 2، ص 73.
رابينو، يا سنت لويي. ولايات دارالمرز ايران: گيلان. ترجمة جعفر خمامي‌زاده، رشت: 1365، ص 21، 182، 218، 233.
برادگاهي، سعيدعلي. «جواهرنامة لنكران»، چهار رساله در زمينة تاريخ و جغرافياي تالش. به كوشش علي عبدلي، رشت: 1378، ص 45؛ بازن. همان. ج 2، ص 191، 199؛ رابينو. همان. ص 120، 218.
نيكيتين. همانجا.
برادگاهي، سعيدعلي. همان. ص 36، 46؛ بازن. همان. ج 2، ص 199-200، 208؛ رابينو. همان. ص 100، 112، 120، 138.