پروفسور محمدتقی زهتابی
واژه ترک محتملا چندهزاره پیش از میلاد پدید آمده است. این نام در سده های پایانی هزاره دوم قبل از میلاد وجود داشت.
برخی از محققان تاریخ و زبان ترکی از جمله خانم ” عادله آیدین ” بر آنند که نام ” ترک ” از فعل ” دورماق ” ( ایستادن – توقف کردن ) پدید آمده است.
روند پیدایی این نام چنین بوده است:
فعل دورماق زبان ترکی آذری معاصر ، در میان اکثر اقوام ترک آسیای میانه در دوران باستان و معاصر به صورت ” تورماق ” بکار رفته و می رود. یعنی صدای ” د ” به ” ت ” تبدیل می شود. این تبدیل یک تحول عادی فونتیک است.
بخشی از ترکان باستان به سبب ضرورت های اقتصادی زندگی خویش ، کوچرو بوده و بصورت اتحادیه های طایفه ای می زیستند. برخی از قبایل و طوایف این اتحادیه ها ، بهر روی ، برهبری پیشوایان خویش از ترکیب اتحادیه جدا شده ، یکجا نشین شدند. این هنگام دیگر قبایل اتحادیه آنان را ” توروگ ” ( صفت فعلی از فعل ” تورماق ” به معنی ساکن شده ، یکجا نشین ) نامیدند و این واژه بعدها به تدریج به نام برخی قبایل ترک تبدیل شد.
بعدها با به وجود آمدن دولت ” گؤی ترک ” دو صدای پسین منحنی ( قالین دوداقلانان ) در واژه ” توروق ” Turuk ( یعنی فونم های u ) تحت تاثیر صدای نازک ” اؤ=ö ” در کلمه گؤی ( به معنی آسمان ) قرار گرفته بر اساس قانون هماهنگی مصوت ها در زبان ترکی به ” توروک ” Türük ( گؤی توروک ) تبدیل می شود و کلمه اخیر هنگام کاربرد مستقل آن بصورت ” توروک ” تلفظ می شود.
دولت گؤی ترک در سده های هفتم و هشتم میلادی قوام داشت.
با رواج الفبای عربی میان ترکان در ادوار متاخرتر این واژه بصورت ” تورک ” نوشته شده است ، از آنجا که در الفبای عربی برای صدای نازک پهن ( اینجه دوداقلانان ) ” او – ü ” حرف مستقلی وجود ندارد و این صدا با حرکه مشخص می شود لذا با اسقاط این حرکه ، کلمه مزبور ، هم در تلفظ و هم در کتابت به شکل ” تورک ” تحول یافته است.
تاریخ دیرین ترکان ایران ، نویسنده: پروفسور محمدتقی زهتابی ، انتشارات: اختر ، سال نشر: ۱۳۸۱
مطالب جالب
مایا مدنیتی دؤورونه عاید بیر اویون آراجی تاپیلدی
زبان اقوام آسیانیک
چنگیزخان مغول خطاب به سلطان محمد؛ شما جنگ را انتخاب کردید