خلاقيت را در بچه‏ هايتان درك و تقويت كنيد

موضوع «خلاقيت» همواره موضوعى جالب توجه و گيرا براى مردم بوده است. از يك طرف همه، خلاقيت را ارزش و نوعى امتياز می ‏دانيم و از سوى ديگر، مردم در زمان خود رفتار مناسبى با افراد خلاق نداشته ‏اند. اين امر شايد به دليل خلاقيت و ويژگى غير عادى و غير معمولى «خلاقيت» باشد.

به راستى خلاقيت چيست و خلاق كيست؟ بچه‏ هايى كه راه حل‏ هاى جديد و مناسب پيدا می كنند، بچه‏ هايى خلاق هستند. اما بايد دانست كه خلاقيت هوش نيست. بسيارى از بچه‏ هاى باهوش خلاق نيستند، اما گاهى با بچه‏ هايى سر و كار داريم كه به ظاهر بازيگوش و معمولی ‏اند، اما انديشه‏ هاى خلاقى دارند . اين دسته از بچه‏ ها بر خلاف ظاهرشان ذهن پيچيده‏ اى دارند.

خلاقيت سه ويژگى دارد:

1 – بچه‏ هاى خلاق آمادگى دارند كه در پى راه حل‏ هاى غير معمول باشند؛

2 – آنان از ابراز عقايد و مفاهيم جديد لذت می برند؛

3 – آنان از اشتباه كردن نمی ‏ترسند.

بچه‏ هاى خلاق به تمسخرى كه ممكن است متعاقب اشتباه‏شان پيش بيايد، بی اعتنا بوده و مشتاق اند راه‏ حل‏ هايى كه احتمال شكست در آن زياد است را بياموزند. شايد مهم‏ترين تفاوت بچه‏ هاى خلاق با ساير بچه‏ ها در نوع تفكر آنان باشد.

بچه ‏هاى عادى و معمولى معمولاً از تفكر هم‏گرا استفاده می كنند يعنى براى حل مسئله، ذهن‏شان را معطوف يافتن پاسخ صحيح می نمايند. در عوض تفكر واگرا كه اساس خلاقيت به شمار می آيد نوعى فكر كردن است كه وقتى يك مسئله داراى چندين پاسخ باشد به كار گرفته می ‏شود.

موانع شكوفايى خلاقيت

1 – اجبار به همنوايى:

اگر فرزندان به اطلاعات و دنباله ‏روى از روش‏ هاى متداول و قواعد خشك و انعطاف ‏ناپذير مجبور و ملزم باشند، به طور چشمگيرى خلاقيت در آنان نقصان می ‏يابد. والدين مسلط و قدرت‏ طلب، معلمان و مديرانى كه نظم و انضباط افراطى را بر بچه‏ ها تحميل می كنند، به طور نادانسته و ناخواسته زمينه‏ ساز زوال خلاقيت می ‏شوند.

2 – نكوهش:

ابراز عقيده و ابراز راه حل‏ هاى غير معمول و خارق‏ العاده يكى از نشانه‏  ها و مؤلفه‏ هاى خلاقيت است. بنابراين نكوهش و تمسخر بچه‏ هاى خلاق باعث خواهد شد كه احساس ارزشمندى آنان كاهش يابد و حالت وسواسى به خود بگيرد. با نكوهش ابراز عقايد بچه ‏ها، آنها را مجبور خواهيم كرد كه از بيان افكارشان دست برداشته و رفتار جرئت ‏ورزانه‏ شان را كاهش دهند.

3 – انتظار پيروزى:

انتظار پيروزى هميشگى و مدام و توقع زيادى والدين ، آفت پيشرفت و ترقى بچه‏ ها خواهد بود. انتظار پيروزى از هر كوشش ، اغلب باعث خواهد شد كه بچه‏ ها از شكست‏ هايشان دلسرد شده و به دنبال راه حل‏ هاى نو و بديع نروند. از طرف ديگر، انتظار تشويق و پاداش زياد نيز باعث افزايش توقع بچه ‏ها در هر بار موفقيت خواهد شد. در بلندمدت اين امر ديد را از شناسايى واقعيت‏ ها تحريف كرده و قدرت خلاق ذهن بچه‏ ها را از بين می ‏برد.

4 – عدم تحمل والدين:

خلاقيت به عبارتى نوعى بازى بيان عقايد و راه حل‏ ها، همراه با تمايل به خيال‏ پردازى، ادعا، جسارت‏ ورزى و دستكارى در مفاهيم پذيرفته شده است. اغلب بچه‏ هاى خلاق حالتى كودكانه دارند و كارهايشان توأم با ريخت و پاش است اما اينها تنها ظاهر قضيه است.

راههاى كمك به رشد خلاقيت

1 – شركت در يادگيرى خودانگيخته:

بسيارى از بچه‏ ها تحت فشار ديگران (مديران، معلمان، والدين) هستند. بنابراين تشويق‏شان براى جهت دادن به يادگيرى چندان آسان نخواهد بود. از اين گذشته بسيارى از والدين با شيوه ‏هاى يادگيرى خودانگيخته آشنايى ندارند.

در برخى موارد هم می ‏ترسند اگر به بچه ‏هايشان آزادى بيشترى بدهند تا آنان به شيوه خودشان واقعيت ‏ها را كشف و دريافت كنند، چيزهاى اشتباهى را ياد گرفته و يا بچه‏ ها آنچه را هدف آنان است نياموزند. والدين، در حقيقت وظيفه دارند بياموزند كه چگونه می ‏توان آموخت.

2 – قانع نباشند:

بچه ‏ها بايد اجازه داشته باشند نظرات و افكارشان را تغيير دهند و تا می توانند حدس بزنند. بگذاريد ذهن و توانايى تجسم و تصور بچه‏ هايتان وحشى باشد و به هر سو كه می خواهد برود. از اين راه بچه‏ ها می توانند روابط دست‏ نيافتنى و بعيد را دستكارى نموده و به احتمالات ذهنى متعدد دست يابند. بايد ذهن بچه‏ ها عادت كند كه خيلى زود قضاوت نكرده و به اولين و راحت‏ ترين راه حل قانع نباشند.

3 – انعطاف‏ پذيرى:

بايد به بچه‏ ها اجازه داد تا ديدگاه هاى خود را عرضه كرده و از زاويه‏ هاى مختلف به موضوع نگاه كنند ، به فرزندانتان بياموزيد براى هر موضوع ، نظرات جديدى يافته و براى هر مسئله راه حل‏ هاى زيادى را در نظر گيرد.

ماهنامه پيام زن ـ شماره 154