ت پیرهاشمی
بیر دیلین گوزللیگی، اونون اینجه‌لیگینده و زنگینلیگی، لغتجه گنیش و ادبی اثرلرجه بوللوغوندا دور. بیزیم آنا دیلیمیز آذربایجان دیلی بو گوزل دیللردن بیری دور. اونون اینجه‌لیگی و لغتجه گنیشلیگی، اونا ادبی اثرلر یاراتماغا استعداد و یارارلیق وئریر. بو یارارلیق ایکی جنبه‌یه مالکدور: لفظی و معنوی.
لفظی یارارلیق، متشابه و مترادف لغتلردن استفاده ائدرک یارادیلمیش اثرلره شاملدور.
معنوی یارارلیق ایسه کلمه‌لرین مختلف احساس و دویغولاری افاده و روحی اینجه‌لیکلری بیان ائتمه‌سیدور.
بو مقاله‌میزده بیرینجی قسم، یعنی آذربایجان دیلینین لفظی یارارلیغی حقینده قیسسا نمونه‌لر وئره‌رک و ایکینجی قسم حقینده آیری بیر مقاله‌ده بحث ائده‌جییک. آذربایجان دیلینده متشابه کلمه‌لرین بوللوغو شاعر و هنرمندلریمیزه میدان وئریر کی مختلف ساحه‌لرده طبعلرینی سیناسینلار.
او جومله‌دن، جناس شعرلر یاراتماقدور.
جناس، ایکی کلمه‌دورکی صورتجه بیر و معناجه ایکی آیری مفهوم افاده ائدیر و سؤزه مخصوص بیر گؤزللیک وئریر.
شاعرلریمیز بو ساحه‌ده چوخ طبع سیناییب و شاه اثرلر یارادیبلار.
باخین بؤیوک شاعرئمیز راجی پریشان و شانه (داراق) دان نه گؤزل جناس دوزلدیبدور:
پریشانچیلیق هو پریشانه وار
الونده نقدر ای پری شانه وار
و یا آیاغ (پیاله) و آیاغ (پا) کلمه‌سیندن نه یارادیبدور:
گرگ حشره تک بیر آیاغ اوسته من
دورام خدمتونده ایاغ اوسته من؟
آشاغیدا کی بیتلرده جناسلاری اوخوجولار تاپمالیدور:
آچون خانه دن نهر میخانیه
گله تا کی بیر نهر می خانیه
دولوب در دله میسره میمنه
سنیق قلبه باخ وئرگیلن می منه
یاندیرماق (اود وورماق) و یان دورماق (قراق دورماقدان) قوشور:
گل ای عاشقین آتشه یاندوران
منی یانه یانه قویوب یان دوران
(صنم) و (سن) ایله جناس یارادیب:
سنونله بیله دولدی جسم ای صنم
حقیقتله باخسان اگر من سنم
گؤرون!! قان (خون) و قانماق (سیراب اولماق و آنلاماق) کلمه‌لریندن نه یارادیبدور:
لبوندن اؤتر دؤندی قانه گؤگل
قوی امسین اونی تا که قانه گؤگل
او بیلمز لبون لعلینین قیمتین
باشا سال اونی بلکه قانه گؤگل
درد (غم و مرض) و درمک (چیدن، گذراندن) کلمه‌لریندن یازیر:
منی تولدیریر عاقبت درد یار
خدنگ جفایه منی دردی یار
تک (مانند) و اتک (دامن):
یانار کؤنلوم عشقونده پروانه تک
داها ناز ایله وورما هر آن اتک
سنگ ایله و سن گله دن یارادیب:
گؤگل شیشه سین سیندیریب سنگله
گینه سنگدل ایلیسن سن گله؟
وار (هست) وار (برقرار باد):
نه یاخشی قرا گؤزلرون وار سنون
باخیلانلار بیر گؤزلرون وار سنون
اوخوجو بو ایکی بیتده جناسی اؤزی تاپمالیدور:
گل ای کاکلی سنبل ترکیمی
که بالمره قیلما منیم ترکیمی
منی یاندیران فلفل خالی دور
ندیم کیم و فادن دلی خالیدور
کسمه (بیرچک، زلف) و کسمک (بریدن):
عجب زلفدن کسمیسن کسمه نی
اونا چوخدی قربان کسن کس منی
ملا محمد باقر خلخالی (ثعلبیه مؤلفی) گؤزل جناسلار یارادیب:
دیلونده طعن ائدیرسن بایزیده
ولیکن ایشارون بنزر یزیده
ار (شوهر)، خاین (خیانتکار)، و ارخاین (مطمئن) سؤزلریندن یارادیر:
عیالینه اگر ازخاین اولسون
نجه عورت اره ارخاین اولسون؟
یازی (ائشی، قراق) و یازی (سرنوشت):
قرا یولدا چیخایدیم یازیه من
نه چاره ائلیوم اما یازیه من؟
سارق (اوغری) و سارق (عمامه):
دالیجا مسلنوب ای مرد سارق
حلال اولسون سنه بالله او سارق
گلچین (گل درن)، چین (صحیح، دوزگون):
یوزون تک کردی سم گل دردی گلچین
او چین چین زلفه آند اولسون دگیل چین
یاز (بهار) و یاز (بنویس):
زمستان کچیب اولدی چون فصل یاز
غم هجردن باره بیر فصل یاز
چیممک (یویونماق) و چیمیر (پینکی، مورگی، خواب، چرت):
بیری حوض عشرنده دایم چیمیر
بیری صبحه تک ائتمز اصلا چیمیر
آشاغیداکی ۳ بیتده اوخوجولاریمیز اؤزلری جناس تاپمالیدور:
الیم یئتمسه دامن دلبره
تابیتمز یقین ائتمیشم دلبره
چوخ قورخورام که گؤز توخونا ای گؤزل سنه
یارب که تا پاسین گؤزلیم هیچ گؤزل سنه
ایکی بیت ده بو مقاله‌نین مؤلفیندن اوخویون:
چو عشقونده حفظ ائلدیم ایجدی
چیخارتدی یادیمدان بتون ابجدی
کسر (شمشیر، خنجر) و کسمک (بریدن):
اگر دوشسه نامرد الینه کسر
یر اوزره بتون مرد نسلین کسر
بیر بیت ده بو ندیر؟
نشان وئرمه باغین یولون حیدره
گریب باغده گللری هی دره
سون
مطالب مرتبط
وارلیغیم
ای دریاچه زیبایم! با من بگو با تو چه کردند؟
«عاشق امراه» داستانیندان بیر قوشما