قیزیل اوزن؛ نامی که از دل تاریخ برآمده است

در کتیبه‌های آشوری نامی باستانی در سرزمین آذربایجان به این صورت دیده می‌شود:

قیزیل بوندا / قزل بوندا

من شکل آشوری اسم را چنانکه در تصویر زیر مشاهده می کنید، بر روی کتیبه ای نوشتم.

بعنوان مثال در سطر شصت و چهار لشگر کشی سارگن پادشاه آشور به آذربایجان در دو هزار و هشتصد سال قبل چنین آمده است:

زالایا حکمران قیزیل بوندا در کوهستان های دوردست در حوالی سرزمین مانناها و مادها….

البته برای آنکه این کلمه واضح تورکی را سانسور کنند در همه منابع حتی ویکی پدیای فارسی آن را بصورت “گیزیلبوندا” می نویسند تا ذهن خواننده را از تورکی بودن اسم دور کنند.

پژوهشگران این نام را به همان رود تاریخی می‌دانند که امروز ما آن را قیزیل اوزن می‌نامیم.

🔹 قیزیل (Qızıl) در زبان‌های تورکی قدیم به معنای «سرخ» و امروزه «طلایی» است.

🔹 بوندا را در گویش‌های تورکی به معنای «مکان» و اوزن/ اوزان( کاهن دین قدیم تورکان شامانیسم) است.

به این ترتیب، «قیزیل اوزن» را می‌توان «اوزان یا کاهنان سرخ جامه » دانست؛ نامی که از هزاران سال پیش تا امروز، هویت خود را حفظ کرده است.

مثل قیزیل باش ها از دوره بابک تا شاه اسماعیل…

نقل از صفحه شخصی دکتر رحیم آغ بایراق

📖 منابع:

Royal Inscriptions of Assyria (RIMA), کتیبه‌های سارگن دوم.

(فهرستِ مختصرِ رفرنس‌های کتیبه ها: RIMA — Royal Inscriptions of Mesopotamia؛ ویرایش‌های گرِیسون/RIMA).

متن گزارش لشگر کشی سارگون به اورارتو، والتر مایر، ترجمه فرامرز نجد سمیعی،نشر گنجینه هنر ۱۳۸۸ صفحه ۲۳

Grayson, A. K. Assyrian Royal Inscriptions

Zadok, R. The Ethno-linguistic Character of Northwestern Iran in the Neo-Assyrian Period