داستان حماسه شو با رویدادهای سال‌های 330-327 پیش از میلاد مرتبط است. در این تاریخ‌ها، اسکندر مقدونی، ایران و ترکستان را مورد حمله قرار داده بود. در این دوره، نام پادشاه سکاها شو بود. این داستان، مبارزات ترکان با اسکندر و عقب‌نشینی آن‌ها را شرح می‌دهد.
یک افسانه توضیح‌دهنده درباره علت نامیده شدن 22 خانواده که به سمت شرق عقب‌نشینی نکردند با نام ترکمن نیز در این داستان جای دارد.
کاشغری محمود در دیوان لغات الترک از اسکندر با نام ذوالقرنین یاد می‌کند. متن کوتاه قابل تشخیص این داستان را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:
هنگامی که اسکندر برای تصرف سرزمین‌های ترک به حرکت درآمد، در ترکستان جوانی به نام شو پادشاه بود.
او باور داشت که اسکندر یک حمله گذرا انجام خواهد داد. به همین دلیل، به جای جنگیدن با اسکندر، عقب‌نشینی به سمت شرق را مناسب دید.
هنگامی که خبر نزدیک شدن اسکندر رسید، او خود در جلو و مردم نیز به دنبال او به سمت شرق حرکت کردند.
بیست و دو خانواده چون نمی‌خواستند سرزمین‌های خود را رها کنند، به کسانی که به شرق می‌رفتند نپیوستند.
دو نفر که رد پای گروهی را که رفته بودند دنبال می‌کردند تا به آن‌ها بپیوندند، به این 22 نفر برخوردند. آن‌ها با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند. 22 نفر به آن دو نفر گفتند: «مردان، اسکندر فردی گذراست. به هر حال می‌آید و می‌رود و نمی‌تواند برای همیشه در یک جا بماند. بمانید، خوش بگذرانید، درنگ کنید.»
واژه «کالاچ» که به معنای بمان، خوش بگذران، درنگ کن است، نام طایفه ترک شد که از نسل این دو نفر به وجود آمد. هنگامی که اسکندر به سرزمین‌های ترک آمد، این 22 نفر را دید و به معنای «شبیه ترک است» گفت: «ترک مانَد».
نیاکان ترکمن‌ها همین 22 نفر هستند و نام آن‌ها نیز از سخن فوق اسکندر گرفته شده است. در واقع ترکمن‌ها به همراه کالاچ‌ها 24 طایفه هستند، اما کالاچ‌ها خود را جدا می‌دانند. پادشاه شو به نزد اویغورها رفت. اویغورها با شبیخون زدن، پیشقراولان اسکندر را شکست دادند. سپس اسکندر و شو صلح کردند. اسکندر شهرهای اویغور را بنا کرد و بازگشت.
پادشاه شو نیز به بلاساگون بازگشت و شهری را بنا کرد که امروزه با نام شو شناخته می‌شود و در آن طلسمی قرار داد. امروزه نیز لک‌لک‌ها تا مقابل این شهر می‌آیند، اما از شهر عبور نمی‌کنند و نمی‌توانند بگذرند. تأثیر این طلسم هنوز پابرجاست.
بر اساس این داستان، هنگامی که اسکندر به ترکستان آمد، ترکان غیر از ترکمن‌ها به سمت شرق عقب‌نشینی کرده بودند. اسکندر در ترکستان با مقاومتی روبرو نشد و به همین دلیل پیشروی نکرد. ترکان که عمدتاً در چادرها زندگی می‌کردند، پس از لشکرکشی اسکندر شهرها بنا کرده و زندگی شهرنشینی را توسعه دادند.
پروفسور دکتر اومای گونای (Prof. Dr. Umay Günay)
مطالب مرتبط
آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (۶)
سئوداسی ایچون
بوگوندن صاباحا