تفاوت پیشوندها در زبان‌های التصاقی و هندو-اروپایی

حسین خیری

برخلاف باورها ، زبان‌های التصاقی تنها محدود به پسوندها نیستند ، اما اکثرا ترجیح این زبان‌ها استفاده از پسوندها برای صرف افعال و کلمه سازی و غیره… است ، حتی در بعضی از آن‌ها مانند زبان ترکی هیچ پیشوندی وجود ندارد.

ساختار التصاقی به معنی افزودن تکواژ‌ها به ریشه کلمه با قواعدی خاص است ، که تفاوت‌های کلیدی با وند زبان‌های هندو-اروپایی دارد.

زبان‌های التصاقی می توانند چه محدود و چه گسترده پیشوند نیز داشته باشد ، درواقع موضوع بخصوص در این زبان‌ها نحوه به عمل گرفتن وندها است.

تفاوت‌های کلیدی وندها در زبان‌های التصاقی و هندو-اروپایی

وندها در زبان‌های التصاقی:

معانی مشخص و قابل تفکیک بودن تکواژها: وندها خود از تکواژها تشکیل شده اند ، در زبان‌های التصاقی تکواژها چه در پیشوند و چه پسوند یک معنی یا دستوری مشخص دارند و به صورت واضح پشت سر یکدیگر چسبیده به ریشه کلمه قرار می گیرند و قابل تفکیک هستند.

عدم تغییر در ریشه کلمات: فرقی نمی کند چه تعداد تکواژ به صورت پیشوند و یا پسوند به ریشه کلمات اضافه شود ، ریشه کلمه شکل اصلی خود را حفظ می کند.

تعداد زیاد وندها: تعداد وندها در زبان‌های التصافی زیاد است و هر کدام میتوانند معنا و دستور دقیقی را به ریشه کلمه اضافه کنند.

وندها در زبان های هندو-اروپایی:

تکواژهای به هم ریخته: در زبان‌های هندو-اروپایی تکواژها به هم ریخته هستند و یک تکواژ می تواند نقش متفاوتی مانند جنسیت ، شمار و دستور اسم را نشان دهد ، وندها بسته به نوع کلمه و جمله می توانند نقش‌های متفاوتی را ایفا کنند.

تغییر در ریشه کلمات: اضافه شدن وندها با تغییر آوایی ریشه کلمه همراه است ، مانند تغییر واکه یا همخوان (این پدیده تصریف داخلی نام دارد).

تعداد کم وندها: تعداد وندها در این نوع زبان‌ها نسبت به زبان‌های التصاقی کمتر است اما نقش چند معنایی و در هم آمیخته‌ای دارند.

جدول مقایسه

درحالی که میتوان در زبان‌های التصاقی ده‌ها وند را به ریشه کلمه اضافه کرد اما در زبان های هندو-اروپایی این تعداد از چهار وند تجاوز نمی کند.

زبان‌های التصاقی با پیشوند و نمونه

همانطور که در ابتدای مطلب ذکر شد ، زبان‌های التصاقی می توانند پیشوند نیز داشته باشند اما اکثرا ترجیه آنها استفاده از پسوندها است ، و پیشوندها نقش محدودتری نسبت به پسوندها دارند.

وجود پیشوندها در زبان‌های التصاقی یک تفاوت تکاملی است نه تفاوت ریشه زبانی ، این موضوع در بین گروه زبانی آلتائیک نیز قابل مشاهده است ، در حالی که بعضی مانند ترکی هیچ پیشوندی ندارند ولی در ژاپنی مجموعه‌ای از پیشوندها قابل مشاهده است ، درحالی که این زبان‌ها منشاء مشترکی دارند.

مطلب مرتبط:

نظریه آلتائیک: تأیید پیوند زبانی بین ژاپنی، کره‌ای و ترکی

نمونه پیشوندهای ژاپنی شامل «SAI» به معنی «ترین» ، «I» برای تعیین مرز و حد ، «MA» پیشوند تشدید کننده ، «HAN» بیانگر حالت متضاد و مخالف ، «MAI» بیانگر تکرار ، «SHIN» بیانگر جدید بودن ، «ZEN» بیانگر تمامیت و کمال ، «KO» بیانگر کوچکی ، «o» رسمی و محترمانه کننده.

پیشوند در زبان‌های التصاقی باستان

سومری یک زبان کاملا التصاقی باستانیست که دارای پیشوند بوده ، نمونه پیشوند های سومری: «ki» برای اشاره به زمین ، پایین و مکان ، «ša» و «ši» به سوی داخل و داخل ، «te» نزدیک و مجاور ، «ga» وجه خواهشی و تمایل ، «bara» نهی کننده یا دستور منفی ، «ha» وجه دعا یا آرزو ، «ta» وجه جدایی ، «im» و «in» تعدی و عاملیت فعل ، «mu» اشاره به گوینده ، «i» وجه اخباری.

همانطور که گفته شد پیشوندها در زبان‌های التصاقی مانند پسوندها نقش دستوری دارند ، و این موضوع در پیشوندهای سومری نیز قابل مشاهده است.

وندها در زبان های التصاقی چگونه به وجود می آیند

در حالی که وندها در زبان‌های التصاقی می توانند از ابتدا کاربردی به صورت پیشوند و یا پسوند داشته باشند ، اما بعضی از آن‌ها ریشه در کلمات مستقل دارند که رفته رفته در تکامل زبانی به صورت وندها در آمده‌اند ، این پدیده فرایند دستوری شدن کلمات نام دارد و در زبان های التصاقی به صورت گسترده قابل مشاهده است.

برای مثال:

در سومری ، پیشوند «ki» که برای اشاره به زمین و پایین است ، درواقع یک کلمه مستقل به معنی «زمین» است که در فرایند دستور شدگی به شکل پیشوند درآمده است ، و یا «ene» که یک پسوند جمع است و ریشه در کلمه مستقل «ene» به معنی «آن‌ها» در سومری دارد.

در ترکی ، پسوندهای sız ، siz ، suz ، süz که مفهوم فقدان و نفی دارند ، طی روند دستوری شدگی از ریشه کلمه‌های «sız» به معنی «کم شدن» و «نشت کردن» و «ناپدید شدن» ، «süz» به معنی «کم شدن» و «جدا شدن» و «ناپدید شدن» به وجود آمده‌اند ، برای مثال کلماتی که این ریشه کلمه‌ها به وجود می آورند می توان «sızıntı» به معنی «نشتی» و «کم شدگی» ، و یا کلمه «süzmək» به معنی «آبکش کردن» و «کم کردن» را نام برد ، مثالی دیگر از معنی مرتبط این ریشه کلمه جمله «süz görək» به معنی «گم شو ببینم» است.

در ژاپنی ، پسوند «tachi» یک پسوند جمع است ، که ریشه در کلمه «tachi» دارد که در گذشته به معنی «همراهان» بوده است ، و یا «kata» که پسوند نشان دهنده روش است ، که از کلمه «kata» به معنی «جهت» و «راه» و «روش» به وجود آمده است.

نتیجه گیری:

پیشوندها در زبان‌های التصاقی نقش دستوری ایفا می کنند ، چیزی که در زبان‌های هندو-اروپایی کم تر مشاهده می شود ، و موارد نادر موجود نیز شبهه دستوری هستند ، پیشوند «نَ» در «نَرو» فارسی نمونه پیشوند شبهه دستوری است.

ساختار وندها در زبان‌های التصاقی منظم و قابل تفکیک است ، اما در زبان‌های هندو-اروپایی ساختار نامنظمی دارند.