ائل اوبا | مرجع فرهنگ و تاریخ آذربایجان

و من آیاته خلق السّموات و الأرض و اختلاف ألسنتکم و ألوانکم إنّ فی ذلک لآیات للعالِمین

تاپماجا، چیستان های ترکی + جواب

تاپماجالار

۱. آپارارام گئتیره‌رم توکر یاشی ،اونو ساتار عطار باشی ، اونو آلار میرزا کاشی.

۲. آتامين یئتدی اوغلو وار ، یئتدی سی ده بیر بوی دا.

۳. آتدیم آتانا – دئیدی کوتانا ، سودا بالیغا – دوزده جئیرانا.

۴. آتیلیب دوشه‌ر – قیرمیزی پیشه‌ر.

۵. آدام دئییل هئی قاچیر ، آینا دئییل نور ساچیر.

۶. آدامی یئیه ر ساغ اول دئیه‌ر.

۷. آرپا یئمز – سامان یئمز ، زر بویانا زر اویانا.

۸. آرپا یئیه ر – گول له وئره ر.

۹. آراسیندا اود – دوره‌سینده سو ، نه اودو سونر نه سویو دونر.

۱۰. آجی یارپاق اوددا یانار ، گوزونو یانديريب باخار ، بیر اوجوندان دومان قالخار ، بیر اوجوندان آتش یاخار.

۱۱. آخان چایین آخانی ، دولانديرير جهاني ، بیر یانیندا خیش ائیله‌ر ، بیر یانیندا کوتانی.

۱۲. آخشام سایدیم چوخ ایدی ، سحر باخدیم یوخ ایدی.

۱۳. آخشام دوغولار ، سحر یئر اویار ، آخشام ییغيلار ، سحر داغيلار.

۱۴. آچاندا قاچار – باغلاسان یاتار.

۱۵. آکیشی کیشی – دمیردن دیشی ، یئیه ر حاصیلی – قالار کوله‌شی.

۱۶. آغ آپباغام شکر کیمی ، آمما شور داد وئره‌رم.

۱۷. آغ دی – شوردی – شیرین دی.

۱۸. آغا چالاندا – قارا آغلار.

۱۹. آغ پولو وئردیم – قارا سو آلدیم ، مضرابی ووروب – مندیلی چالدیم.

۲۰. آغا نظر آی آغا نظر ، آدی داغلاری بزه ر ، باشيندا جوت آغاج گزه ر.

۲۱. آغزینا باخ آغزینا ، تیکیلیب کاغاذینان ، هر کیم اونو تاپماسا ، ده‌لیی اونون آغزینا.

۲۲. آغزی وار دیلی اولماز ، یوز قمیش وور چیغیرماز.

۲۳. آغاج باشيندا قارغا ، آغزی دولو فاورقا.

۲۴. آغاج باشيندا آغجا یوماق.

۲۵. آغاج باشيندا بوقجا ، نه بوقجادير نه تاقجا.

۲۶. آغاجدیر کوتویو یوخ ، باغيرساقدیر قارنی یوخ ، اوخویور آمما آغزی یوخ.

۲۷. آغاجدا وار باغیرساق ، یئتدی بابانی چاغیرساق ، آغزین آچیب اوخویار.

۲۸. آغاجلاردان سئچیلیر ، آیدا بیر دون بیچیلیر ، بیرجه ال سپیلنده ، یئتدی جه ایل بیچیلیر.

۲۹. آغاجدان آلتی – دمیردن قاتی ،انسان الینده – واردی قدرتی.

۳۰. آغاجینا چیخماق اولماز ، سیلکه له‌سن ییغماق اولماز.

۳۱. آغجا تپه – اوستو کوپه ، نه کوپه‌دیر نه ده تپه.

۳۲. آغ گونبزدی قاپوسو یوخ.

۳۳. آغ بیر دامدیر – دیبیرلانیر.

۳۴. آغ مرمر اوسته قیرمیزی بولبول.

۳۵. آغ قارایا توققوشور ، سالام دئییر باریشیر.

۳۶. آغدی پندیر دئییل ، قویروغو وار سیچان دئییل.

۳۷. آغ اوطاق – چیل چیل اوطاق ، قیرخ پیلله سی – اللی اوطاق.

۳۸. آغ اوتون آلاسينا ، گون دوشوب قالاسینا ، ائیله ده قوش اولار کی ، دن وئرمه‌سین بالاسینا؟

۳۹. آغ مزاردا یاتان قاری.

۴۰. آغ مایا هاردان گلیرسن؟ قانلار ولایتیندن ، هانی بس قانین؟ یوخدی تانری قدرتیندن.

۴۱. آغ ایله قارا باریشیر ، بیر بیرینه ساریشیر ، دوست گورنده سئوینیر ، دوشمان گورور آلیشیر.

۴۲. آغ آتیم – آپباز آتیم ، ساری قایادان قوپماز آتیم.

۴۳. آغ نه‌نه‌دن ساری اوغلان.

۴۴. آغ اوغلانی چالدیم یئره!

۴۵. آغ یئرده قارا توخوم ، الیم ایله اکیرم ، دیلیم ایله بیچیرم.

۴۶. آغ اوطاقدیر نه قاپوسو نه پنجره‌سی.

۴۷. آغ ایتیمی ناللادیم ، هیندوستانا یوللادیم.

۴۸. آغیر آغیر حاللانیر ، گویدن یئره ساللانیر.

۴۹. آلاندا بیر دانا ایدی ، ائوده باخدیم مین دانا.

۵۰. آلاندا قارا قیزایدی ، ائوده یئللدم قیزاردی.

۵۱. آلاجادیر آلاجا ، اوشدو قوندو آغاجا.

۵۲. آلا قاپی – زنجیردن ساپی ، بئش بوداغ وار بئش یارپاغی.

۵۳. آلا اللاندی – باشی چوللاندی ، قاشیقی میندی قئچی ساللاندی.

۵۴. آلا باغدان انیر هئل ، آیاغیندا ایپه‌ک تئل.

۵۵. آلاجا هئی آلاجا ، چیخیب قوندو آغاجا ، آغاجدا بیر ائو تیکیب ، نه قاپوسی وار نه باجا.

۵۶. آلتدان عباسی وار بونون ، اوستدن عباسی وار بونون ، خنجر ایله دلیک دلیک ، گورنه هواسی وار بونون.

۵۷. آغ اینچیلر آغاج اوسته دوزولور ، ال ووراسان قیزیل قانی سوزولور.

۵۸. آل قوماشا – دورر گوهر تیکیلمیش.

۵۹. آلتی یاشیل اوستو یاشیل لالالار ، گون دیدیکجه شیرینله شیر لالالار ، عاقللیلار عاقیل ائدیب تاپارلار ، آقیلسيزلار اوز یئرینده یاتارلار.

۶۰. آلتی شوشه – اوستو شوشه ، اورتاسیندا کباب پیشه.

۶۱. آلتی ده ری – اوستو ده ری ، ایچینده بیر اووج داری.

۶۲. آلتی داشدی داش دئییل ؛ اوستو داشدی داش دئییل ، حیوان کیمی اوتلاییر ، حیوانا یولداش دئییل.

۶۳. آلتی قویون – اوستو گنچی ، باشی شابالوت – قویروغو قایچی.

۶۴. آلتی بولاق ایچمه‌لی ، اوستو چیمن بیچمه‌لی.

۶۵. آنامین چارقادی وار قاتلانا بیلمز.

۶۶. آنامین چارقادی وار قاتلاماق اولماز ، ایچی دولو اشرفی هیچ سانماق اولماز.

۶۷. آهانی آی آهانی ، گزه ر جومله جهانی ، گتیرر اولدورمه یه ، نه ات یارار نه قانی.

۶۸. آهانی آی آهانی ، گزه ر جومله جهانی ، دره‌لرده اولدوردوم ، نه اتی وار نه قانی.

۶۹. آیاقسیز گلیر دونیایا ، آیاقلی گئدیر دونیادان.

۷۰. آیاقلار الدن اوزون ، گلیر سویون بالاسی.

۷۱. آیاغی بئلدن اوجا ، هوپیانیر اوجا اوجا ، زیان وئریر اکینه ، دئیین گؤرک آدی نه؟

۷۲. آیاغی یوخدور – قاچار ، قانادی یوخدور – اوچار.

۷۳. آیاقسیز آتیم – قویمویور یاتیم ، گئدنده هایله گئدیر ، اولماییر اونا چاتیم.

۷۴. آی گئدر آی ایل گئدر ، گئجه گوندوز پول گئدر ، نه دیلی وار نه آغزی ، نریلدر اصلان گئدر.

۷۵. آی گئده‌ر آدام ایله ، بیر خونچا بادام ایله ، نه دیلی وار نه آغزی ، دانیشیر آدام ایله.

۷۶. آی قوش هاردان گلیرسن؟ ، قانلی قایا دیبیندن ، قانین ندن قورویوب؟ تانری بئله بویوروب.

جاوابلار

۱. مرکب

۲. هفته‌نین گونلری

۳. ایلدیریم

۴. قاورقا – بوغدانی قیزیب یئیردیلر

۵. سو

۶. مزار – قبیر

۷. آفتامبیل – ماشین

۸. گئچی

۹. سماور

۱۰. سیغار

۱۱. دگیرمان – سو دگیرمانی

۱۲. اولدوزلار

۱۳. تویوق جوجه‌سی

۱۴. سو دگیرمانی

۱۵. اوراق – بوغدانی بیچن اوراق

۱۶. دوز

۱۷. قند و دوز

۱۸. قلم و کاغیذ

۱۹. مرکب

۲۰. قوچ

۲۱. تولوق – حیوان دریسیندن تیکیله‌ن سود قابی

۲۲. بالیق

۲۳. خاش خاش مئیوه‌سی

۲۴. آلا قارغا

۲۵. قوش یوواسی – چورچوپدن تیکیله‌ن یووا

۲۶. کمانچا

۲۷. تار و کمانچا

۲۸. اوجالیق

۲۹. کمان – اوخ کمانی

۳۰. ارجی – مرجیمک

۳۱. پلو

۳۲. یومورتا

۳۳. یومورتا

۳۴. دیش و دیل

۳۵. کاغیذ و قلم

۳۶. آغ تورپاق

۳۷. یارپاق کلم

۳۸. چکیرگه – ملخ

۳۹. تویوق پلو

۴۰. آنا سودو

۴۱. مکتوب

۴۲. ساققیز – ساققیزین مئیوه‌سی

۴۳. سودن توتولان ساری یاغ

۴۴. بورونون سویو

۴۵. بازی

۴۶. یومورتا

۴۷. مکتوب

۴۸. باغیش

۴۹. نار مئیوه‌سی

۵۰. کؤمور

۵۱. گؤت آتان بولبول

۵۲. ال – بارماق – دیرناق

۵۳. رشته – ماکارون

۵۴. هورومچک – تور آتان

۵۵. ایپک قوردو

۵۶. بادام مئیوه‌سی

۵۷. قیرمیزی توت – خار توت

۵۸. گؤی و اولدوزلار

۵۹. اوزوم مئیوه‌سی

۶۰. لامپا چراغی

۶۱. انجیر مئیوه‌سی

۶۲. توسباغا

۶۳. قاراقوش

۶۴. سوت وئره‌ن قویون

۶۵. گؤی – سما

۶۶. گؤی و اولدوزلار – اشرفی: کئچمیشده پول آدی

۶۷. یوخو – یوخلاماق

۶۸. یئل – کولک

۶۹. قورباغا

۷۰. قورباغا

۷۱. چکیرگه‌

۷۲. خبرچی – بویماده رن گولونون توخوملاری

۷۳. ایلان

۷۴. آخار چای، آخار سو

۷۵. کیتاب – یازی

۷۶. قویونون قویروغو

منبع: کتاب تاپماجا (تاپماجالار – بیلمه جه لر) ، ص 40، تالیف : زهره وفائی. نشر دیجیتال: ائل اوبا.