تاتارهای سیبری

تاتارهای سیبری در سه قسمت سیبری ؛ یکی در نوار توبولسک تا تومسک، یکی در کوه‌های آلتای و دیگری در جنوب ینی‌سئیسک زندگی می‌کنند.

زبان تاتاری از گروه قبچاق، گروه فرعی قبچاق-بلغار از شاخه باختری خانواده زبان‌های ترکی است.

نزدیک‌ترین زبان به زبان تاتاری، زبان باشقیری است.

تاتارها از اقلیت‌های قومی کشور چین هم هستند.

زبان تاتار دارای سه گویش می‌باشد:

گویش مرکزی: توسط تاتارهای ولگا تکلم می‌شود.

گویش باختری یا میشار: توسط تاتارهای خارج از جمهوری تاتارستان تکلم می‌شود.

گویش خاوری یا سیبریایی: که مورد استفاده تاتارهای باربارا، تومسک، توبول، اومسک و غیره‌است.

تاتارهای سیبری در اوایل سدۀ ۸ق/۱۴م از طریق بازرگانان مسلمان به همراه اردوی زرین به اسلام روی آوردند.

این جریان تا اوایل سدۀ ۱۹م ادامه داشت. روس‌ها پس از فتح سیبری کوشیدند تاتارها را به مسیحیت راغب کنند، ولی کاری از پیش نبردند.

تاتارهای سیبری با نقل مکان تاتارهای اطراف ولگا به سرزمین آن‌ها در سدۀ ۱۳ق/ ۱۹م، بیش از پیش به اسلام گرویدند. اکنون تاتارهای سیبری در قلمرو مرکز اسلامی مستقر در اوفا قرار دارند.

در روسیه نام تاتار به اهالی ترکی‌زبان ساکن اطراف رود ولگا از غازان تا آستاراخان (= حاجی طرخان)، شبه‌جزیرۀ کریمه و بخشی از سیبری نیز اطلاق می‌شد.

از این‌رو، در فهرست اقوام اتحاد جماهیر شوروی که در ۱۹۲۷م انتشار یافت، گروه‌های قومیِ ترکی‌زبان مذکور با عناوین تاتارهای کریمه، تاتارهای قاسم افی و تاتارهای توبولسک نامیده شدند.

افزون بر آن، گروهی از تاتارهای کریمه که در جنگ‌ها اسیر، و به سرزمین بلوروس آورده شده بودند، تاتارهای بلوروسی نام گرفتند.

این گروه که همچنان بر دین اسلام باقی بودند، به زبان مردم بلوروس گفت‌وگو می‌کنند.