با تاسیس مدرسه دارالفنون ، اولیا و معلمین مدرسه ، که پیش از همه احتیاج به کتب درسی فارسی داشتند ، ناچار بودند آنها را خود تألیف کنند یا از زبانهای خارجی برگردانند.
بنابراین در همان ابتدای کار آموزگاران اروپایی دارالفنون کتابهای درسی زیادی در رشته های مختلف فنون جنگی و نظامی و علوم طبیعی تهیه کردند و شاگردان ایرانیِ آنان مانند میرزا زکی مازندرانی، محمد حسین قاجار، میرزا تقی خان کاشانی ، میرزا علی اکبر خان مهندس شیرازی و محمد حسين افشار و غيره ، که به قدر کفایت در زبانهای اروپایی به خصوص در زبان فرانسه ورزیده شده بودند ،
مأموریت یافتند که کتابهای مزبور را به فارسی برگردانند و همه این کتابها در دستگاه چاپ سنگی ، که در خود دارالفنون برای همین منظور دایر شده بود ، چاپ و در دسترس دانش آموزان گذارده شد.
میل و رغبت زیاد به نشر فرهنگ و تعمیم دانش ، که از دارالفنون آغاز شده بود ، کم کم به افراد دیگری نیز که رابطه مستقیم با دستگاه تعلیماتی نداشتند، سرایت و شور و شوق عجیبی به تألیف و ترجمه كتاب ، چه در محیط دارالفنون و چه در خارج آن ، پیدا شد و از خود ایرانیان کسانی مانند حاجی میرزا عبدالغفار نجم الدوله اصفهانی، دکتر ابوالحسن خان ، دکتر رضا خان ، دکتر محمد کرمانشاهی معروف به کفری ، میرزا رضا خان مهندس الممالك ، میرزا علی اکبر خان مزین الدوله ، میرزا اسد الله خان مهندس السلطان ، دکتر علی خان همدانی ، میرزا علی خان مترجم السلطنه ، سلیمان خان احتساب الملك ، نصرت السلطان ، سید علی خان ، میرزا محمد حسین ذکاءالملك و بعد فرزندش میرزا محمدعلی خان ذکاءالملك ، و دیگران دست به تالیف و ترجمه زدند که در نتیجه زحمات انها بتدریج یک سلسله آثار مهم، از هر قبیل به سرمایه ادبی ایران افزوده شد.
بعضی از این کتابها عبارتند از :
زبدة الحكمه – ترجمه علینقی حکیم الممالك ۱۲۷۲ ه ق
جلاءالعيون – در معالجات چشم ۱۲۷۳ ه ق
علاج الاسقام – در جراحی با رساله كحالی در يك جلد ترجمه محمد حسین افشار ۱۲۷۳ ه ق
موزه نقشه تهران
مطالب مرتبط
سکاها، مومیایی‌های یخی و گورپشته‌ها
ملاقات ناصرالدین شاه با لوئی پاستور در پاریس
تورکولوژی: تاریخ و فرهنگ ترکان