یغما

قدیمی ترین اطلاعات راجع به این قوم ترك در حدود العالم ضبط است. بر طبق این اطلاعات یغماها اجتماعات انبوهی بودند كه در ناحیه بین كاشغر و رودخانه نارین واقع در شمال آن زندگی می كردند.

حتی گفته می شود آنها دارای 1700 قبیله معروف بوده اند. آنها مردانی جنگجو با تجهیزات جنگی كامل بودند.

حكمرانان آنها از فرزندان فرمانروایان توقوزغز (اویغور) بودند.روستاهای آنها كاشغر، آرتوچ و هیرگیلی نام داشتند.

گردیزی از فرار یغماها از میان توقوز غزها و پناه آوردن آنها به میان قارلوق ها و اینكه قارلوق ها تعرضی به آنها نكرده اند، سخن می گوید.

در حقیقت نیز در دومین كتیبه اویغور ایل اتمیش بیلگه خاقان از یغماها به عنوان یك اجتماع قومی سخن می رود.

در مجمل التواریخ از عنوان حكمرانان شهرها و اجتماعات قومی سخن به میان می آید. حكمرانان یغماها نیز تحت عنوان «بوغراخان» ذكر می شود.

كاشغری نیز در خصوص یغماها اطلاعات ذیل را ارائه می كند. اجتماعی از ترك ها هستند كه به آنها «قره یغما» نیز گویند. همچنین تاكید می كند صحیح ترین زبان تركی متعلق به یغماها و توخسی ها است.

اطلاعات ارائه شده فوق هیچ تردیدی باقی نمی گذارد كه سلسله قره خانیان توسط یغماها تاسیس شده است.

قره یغما= قره خان (فرمانروای قره خانی)، بوغراخان (فرمانروای یغماها)= بوغراخان (فرمانروای قره خانی)، كاشغر (شهر قره خانیان)= كاشغر شهر مقدس قره خانیان.

از سوی دیگر به گواهی تمامی منابع، فرمانروایان قارلوق عنوان یابغو یا (جبغویه) را داشته و هیچگاه از عنوان خان استفاده نكرده اند.

اضافه می نماید خاندان یابغوی قارلوق اوایل قرن دهم موجودیت و قدرت سیاسی خود را از دست داده بود.

این احتمالا در نتیجه لشكركشی اسماعیل بن احمد به طراز در سال 893 حاصل آمده است.