نکته‌ای جالب در مورد برخورد سامانیان با زبان فارسی

سید حیدر بیات

ائل اوبا – سامانیان معمولا به عنوان رواج دهنده‌ی زبان فارسی شناخته می‌شوند و پاره‌ای از روایت‌های تاریخی هم مؤید این امر می‌تواند باشد. اما حمدالله مستوفی در ظفرنامه یک نکته‌ی تاریخی را بیان می‌کند که خلاف آمد روایت رسمی است.

مستوفی می‌نویسد که در زمان امیر احمد سامانی فرمانها و منشورهای رسمی دربار از زبان فارسی به زبان عربی تغییر یافت و بعد می‌نویسد این به جهت دانش دوستی این امیر بود که میل به دانندگی و دانش داشت و از فارسی‌گویی دست کشید، چون نوشته‌های زبان فارسی عاری از علم بود.

متن منظومه حمدالله مستوفی چنین است:

بخارا در ایام او کان علم

شد و زو برآسوده جان علم

بدان سان به دانندگی میل داشت

که از گفتن پارسی سر بگاشت

به لفظ عرب شد مناشیر او

که از علم بُد پاک تقریر او. (1)

گفتنی است ابوریحان بیرونی نیز اعتقادی شبیه اعتقاد حمد الله مستوفی داشته است.  واقعیت آن است که همه زبانها به شرط سرمایه‌گذاری کافی و انگیزه لازم گویشوران قابلیت تبدیل شدن به زبان علمی و ادبی را دارا هستند.

(1). ظفرنامه، ج 4، ص 54، چاپ اول، تصحیح روح انگیز کراچی، چاپ اول،  پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تهران 1387.

منبع : دیرناق آراسی یازیلار ، شعرلر و نوت‌لار