"فو – یو تورکلری" کیملردیر و هاردا یاشاییرلار؟

فو – یو تورکلری بو گون مانچوریا (هئی لونگ ژیانگ) بؤلگه‌سینین فو – یو قصبه‌سی اطرافینداکی کندلرده، چین‌ین سرحدلری، اساساً ووژیازی و قیژیازی کندلرینده‌ یاشاییرلار

بو یازیدا فو – یو تورکلری، یاشادیقلاری یئر و فو – یو تورکچه‌سی حاققیندا دانیشاجاییق.

چینلی آراشدیرماجی و دیلچی هو زهئنهوا طرفیندن ۱۹-جو عصرده، باشقا سؤزله‌، ۱۹۵۰-جی ایللرده آشکار ائدیلن؛ ۱۹۶۶-جی ایلده تاتار اصیللی روس دیلچیسی و تورکولوقو ادهم رحیموویچ تئنیشئو طرفیندن علم دونیاسینا گتیریلن فو – یو تورکلری بو گون مانچوریا (هئی لونگ ژیانگ) بؤلگه‌سینین فو – یو قصبه‌سی اطرافینداکی کندلرده، چین‌ین سرحدلری، اساساً ووژیازی و قیژیازی کندلرینده‌ یاشاییرلار.

حئسابلامالارا گؤره، فو – یو تورکلرینین اهالیسی ۱۰۰۰-۲۰۰۰ نفر آراسیندا دَییشیر.

آدینی یاشادیقلاری یئردن آلان فو-یو تورکلرینین سؤزوگئدن بؤلگه‌یه نه واخت و نئجه گلیب یئرلشدیکلری ایله باغلی موختلیف فیکیرلر مؤوجوددور. اونلاردان بیرینه گؤره، فو-یو تورکلرینین اجدادلاری 17.

عصرین ایکینجی یاریسیندا آلتای تورپاقلارین‌دان کؤچ ائده‌رک کینقان داغلارینی گئچه‌رک چین‌ین قوزئی بؤلگه‌سینه گلیبلر. باشقا بیر فیکره گؤره، اونلار ایمپئراتور چئن لونق (۱۷۳۶ – ۱۷۹۶) دؤورونده ایندیکی سینجان اویغور موختار بؤلگه‌سیندن کؤچوبلر.

هو زهئنهوا ایسه بؤلگه‌دکی موغوللارین چئنق لونق سولاله‌سی دؤورونده بوگونکو مغولیستان اراضیسیندن گلدیگینی، فو-یو تورکلرینین ایسه ۱۷۶۱-جی ایلده عینی سولاله‌نین جونقارییایا هوجوموندان سونرا آلتای‌دان جلب ائدیلدیگینی بیلدیریر.

چین قایناقلاری فو-یو تورکلرینین 13. عصرده یاشادیغینی گؤستریر. عصرین سونلاریندا موغول ایمپئراتورو قوبیلای خانین (۱۲۱۴ – ۱۲۹۴) دؤورونده یئنیسئی بؤلگه‌سیندن گه‌له‌رک چین‌ین قوزئی-دوغوسوندان باتی بؤلگه‌لرینده و چیچیکار یاخینلیغینداکی بؤلگه‌ده یئرلشدیغی قید ائدیلیر.

فو- یو تورکجه‌سینین کؤکو‌، ۱۶-جی عصر و 17. عصریندکی یئنیسئی قیرغیز دیلینه اساسلانیر. یئنیسئی قیرغیزلارینین قایناغی قدیم قیرغیزلارین 9. عصریدیر. و 11. عصرلردکی دیللردیر.

بو سببدن فو – یو تورکجه‌سینه فو – یو قیرغیزجا دا دئییرلر. بونا باخمایاراق، چین‌ین ان دوغو حیصّه‌سینده دانیشیلان فو -یو تورکجه‌سی و یا فو -یو قیرغیز دیلی بو گون تورکوستان جغرافیاسیندا، اساساً‌ ده قیرغیز جمهوریتینده دانیشیلان قیرغیز تورکجه‌سیندن چوخ فرقلیدیر.

بیر دین اولاراق شامانیزمه، قیسما‌ ده لاما دینینه منسوب اولان فو-یو تورکلرینین آنا دیلی قدیم قیرغیزلارین ایزلرینی داشیان خاکاس، شور و ساری اویغور دیللرینه یاخیندیر.

فو-یو تورکلرینین آغ‌ساققاللاری اؤزلرینی خیرگیس، قیرگیس؛ گنجلر چینلی‌لرین تأثیری ایله اونا تیرتیز دئییرلر. یئرلی موغوللار اونلاری جیرجیس آدلاندیریردیلار.

جغرافی و لینقویستیک پرینسیپلره گؤره تورک لهجه‌لرینین تصنیفاتیندا قوزئی-دوغو و یا سیبیر قروپوندا یئر آلان فو-یو تورکجه‌سی بو گون اؤز فونکسیوناللیغینی ایتیرمیش و ۲۰۰۰-جی ایللردن اعتباراً بو دیلده دانیشانلارین سایی خیلی آزالمیشدیر.

بونا گؤره‌ ده فو-یو تورکلری گونده‌لیک حیاتلاریندا اؤلؤت موغول و چین دیللرین‌دن ایستیفاده ائدرکن، تحصیل دیلی اولاراق چین دیلینه اوستونلوک وئریرلر.

یونئسکو-نون ۲۰۱۰-جو ایلده نشر ائتدیردیگی «نسلی کسیلمکده اولان دیللرین قیرمیزی کیتابی»ندا «تهلوکه‌لی دیللر» کاتئقوریسینه داخیل ائدیلیب.

بو دیلده دانیشانلارین سایی سون درجه آز اولدوغوندان، دیلین یاشاماسی اوچون تعجیلی قوروما و دسته‌ک لازیمدیر.