زبان مردم آذربایجان قبل از ورود سلجوقیان

سندی مربوط به 970 سال پیش از زبان ترکی ، وقتی دو همشهری تبریزی در مسجد سوریه به زبان مادری و تاریخی خود «ترکی» صحبت می کنند.

دکتر رحیم آق بایراق

داستانی در کتاب “انساب سمعانی” زير نام “ابوالعلاء معری” (متولد 363 هجری) شاعر نابینای عرب و “ابوزكريا خطيب تبريزی” لغت شناس تبریزی آورده شده كه “ياقوت” هم آن را در معجم الادبا (جز سوم ص 135) بازنويسی كرده است.

در اين داستان، ابوزكريا درباره هوشمندی استادش می گويد:

«روزی در مسجد معرة‌النعمان روبه‌روی هم نشسته بوديم و من چيزی از نوشته‌هايش را به او می خواندم، سال‌ها بود كه من در نزد او بودم و در آن مدت كسی از همشهريانم(تبریزی ها) را نديده بودم. ناگهان يكی از همسايگان‌مان برای خواندن نماز به مسجد وارد شد. او را ديدم، شناختم و از خوشی، حالم عوض شد.

ابوالعلاء فهمید و گفت: تو را چه شد؟ گفتم پس از سال‌ها، يكی از همشهريانم را ديدم كه به مسجد آمده است. به من گفت: بلند شو و با او صحبت کن، گفتم: بعد از اینکه كارمان تمام شود.

گفت بلند شو… من در انتظار تو می مانم. پس برخاستم و با او به زبان ( آذربيه) گفت‌وگوی بسيار كردم و هر چيزی كه می خواستم از او پرسيدم، چون به نزد او بازگشته دوباره روبروی وی نشستم، به من گفت اين چه زبانی بود؟

گفتم زبان مردم آذربايجان است.

گفت: من اين زبان را نمی شناسم و آن را نمی فهمم، ليك هر آنچه شما بهم گفتيد به ياد سپردم، آن گاه کلمه به کلمه هر آن‌چه ما با يكديگر گفته بوديم، باز گفت: همسايه‌مان سخت در شگفت شد و گفت:چگونه مي‌تواند چيزی را كه نمی فهمد به ياد سپارد؟!
(سمعانی ج 3 ص 90).

درکتاب “نامه دانشوران”( دوره ناصر الدین شاه) تالیف دانشمندانی چون ساوجی و قزوینی و شمس العلما و طالقانی که به زبانهای قدیم و کتب خطی و تاریخ آشنا بودند، این داستان نقل شده است. مهم اینکه آنها «آذربيه» را «زبان تركی» ‌نوشته اند، بنابراین گروهی از دانشمندان غربی از جمله گای لسترنج(Guy le Strange((ترجمه نزهةالقلوب مستوفی ۱۹۱۴) نیز آذری را به معنی زبان ترکی مردم آذربایجان دانسته اند..

بر اساس این داستان که به کرات در کتب آذری بازان استفاده شده و آنها با علم غیب ماسونی خود و بدون هیچ سند زبان را ( پهلوی) نامیده اند، باید به این سند قدیمی و قبل از برنامه آذری سازی فراموشخانه فروغی و کسروی مراجعه کنیم، تا بدانیم، منظور دانشمندان قدیمی دانشوران از “آذربیه” همان ترکی بوده است.
(نامه دانشوران چاپ دوم ج 2 ص 213)

با قدردانی از فرزانه خردمند دکتر “حسین فیض الهی وحید” بابت راهنمایی شان