بررسی چند سند در خصوص اردشیر بابکان

دکتر رحیم آق بایراق

روسها مثلی دارند که می گوید :

“هر سنگ را که برداری از زیرش یک تورک بیرون می آید.”

واقعا هم به شوخی شبیه است با توجه به پراکندگی وسیع و قدمت تاریخی تورکان در آسیا و‌ اروپا این اتفاق طبیعی به نظر می رسد.

این پست جواب به کسانی است که نام بابک را با استناد به نام اردشیر بابکان ساسانی که قدیمی تر است به ریشه ی غیر تورکی و یا فارسی ربط میدهند اما اسناد چیز دیگری میگویند

سندی هزار ساله که اردشیر بابکان را با اصلیت آذربایجانی نشان می دهد( مروج الذهب)

سندی دیگر که مادر بهمن که ارشیر بابکان نیز از نواده ی اوست را از تورکان می داند( مجمل التواریخ و القصص مربوط به قرن پنجم هجری )

سندی دیگر که نام همای ( اومای ) دختر بهمن را اسمی تورکی نشان میدهد ( کتاب مفتاح السان )

همچنین ( کتاب زین الاخبار گردیزی ) مربوط به قرن پنجم هجری لشگر ساسانیان را تورکان معرفی میکند

سند خطی دیگری نیز بنام فرهنگ ترکی فارسی مربوط به قرن یازدهم هجری که همچون شرفنامه بک را پادشاه و بکلک/ بک لیق تورکی را به معنی پادشاهی دانسته و در ادامه اسم بابک را نام پادشاه معرفی می کند.

این اسناد اثبات دیگری از حضور تورکان در ایران قبل از اسلام است.

توجیه برخی خنده دار است که اسم بابک را از پاپک به معنی پاپا کوچولو یا تحبیب و تصغیر می دانند.

کدام پادشاه به معنی بابای کوچک و تحقیر آمیزانه می تواند باشد؟

در حالیکه بای ( به معنی ثروتمند در لغتنامه هزار سال قبل کاشغری) معلوم است ومعانی بک/ بیگ/ بگ/ بغ/ مغ هم در تورکی مشخص است.

اما در مورد توضیح اسم بصورت پاپک که وسیله ای برای تحریف شده است، طبق اسناد لغات بِگ‌، یا بیگ‌، بیک‌، بک‌، پیگ‌، پگ ، پک ، بای ، بئ لقب‌ دولتمردان‌ و اشراف‌زادگان‌ در زبان‌ تورکی ‌، به‌ معنی‌ بزرگ ‌، ثروتمند، امیر، شاه‌زاده‌، حاکم‌، ارباب‌، آقا، و مؤنث‌ آن‌ بیگُم‌ به‌ معنی‌ شاه‌زاده‌ خانم‌، خاتون‌ و خانم‌ برای‌ صورت‌های‌ مختلف‌، است. منابع

همچنین کلمه ی بای طبق اسناد در گویش‌های‌ مختلف‌ زبان‌ تورکی ‌، به‌ معنی‌ ثروتمند است‌.