بازار تاریخی تبریز – بزرگترین بازار سرپوشیده جهان

ثبت جهانی، از سال 89 تاکنون بازار تبریز را به قلب گردشگری آذربایجان‌شرقی برای جهانیان تبدیل کرده است. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است.

بازار تبریز در تمام جهات همچون معماری سنتی، گستردگی و وسعت، قدمت، تنوع کاری و عناصر داخلی آن مجموعه‌ای بی‌نظیر است که با ثبت جهانی فرصت کافی برای شناسانده شدن به دنیا برایش فراهم شده است.

  شهر بزرگ تبریز با برخورداری از ده‌ها عنوان و بنا و چهره شاخصش نامور است اما بازار یکی از آن مجموعه‌هایی است که با زیبایی و وسعت بی‌نظیرش شهرتی ویژه به این شهر بخشیده است. سبک معماری، کثرت سراها و تیمچه‌ها و وجود چندین مدرسه و مسجد به مجموعه بازار تاریخی تبریز اهمیت و امتیازی خاص داده­‌اند. از تاریخ بنای اولیه مجموعه بازار تبریز اطلاع دقیقی در دست نیست، اما اکثر مورخان، جغرافی‌نویسان و جهانگردان اسلامی و خارجی همچون مقدسی، یاقوت، مارکوپولو، ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، کلاویخو، جان کارت رایت انگلیسی، شاردن، جملی کارری جهانگرد ایتالیایی و دهها سیاح و مورخ دیگر که از قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن کرده­‌اند، اسناد مهم و مدارک ارزنده‌ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده‌اند.

وجود مدارس و مساجد تاریخی مهم و معروفی چون مسجد جامع، مسجد حاج صفر علی، مدرسه طالبیه و مدرسه صادقیه در این بازار نیز گواهی بر پیشینه تاریخی این مجموعه است. بازار کنونی تبریز مربوط به بعد از زلزله‌ای است که در سال 1193 هجری قمری روی داد و سپس توسط نجفقلی خان دنبلی حاکم وقت تبریز بازسازی شده است.

بافت اصلی بازار تبریز از دو راسته سر پوشیده شمالی- جنوبی و شرقی- غربی تشکیل شده است. راسته‌های اصلی توسط راسته‌های فرعی به هم متصل شده‌اند و در فضاهای بین آنها سراها و تیمچه‌ها بنا شده‌اند. مهمترین ورودی بازار تبریز در حال حاضر در منتهی الیه شمالی خیابان فردوسی قرار دارد. بازار تبریز با مساحتی معادل یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین اثر ثبتی کشور و وسیع­‌ترین مجموعه مسقف و به هم پیوسته جهان به شمار می‌رود.

بازار تبریز با طاق‌ها و گنبدهای بلند آجری شامل بازار امیر، بازار کفاشان، راسته بازار، یمنی دوز بازار، بازار سراجان، راسته کهنه، بازارچه صفی، بازار حاج سید حسین، بازار میرابوالحسن، بازار حرمخانه، بازارچه شتربان، بازار صادقیه، بازار کلاهدوزان، قیزبستی بازار و چند بازار دیگر است.

در این مجموعه تیمچه‌ها، سراها و چهار سوهائی وجود دارند که حجرات و مغازه‌های آنها مرکز عمده فروش اجناس گوناگون داخلی و خارجی است.

سراها و تیمچه‌های معروف دیگر تبریز عبارتند از تمیچه و سرای شیخ کاظم، تیمچه حاج صفر علی، تیمچه و دالان میرزا شفیع، تیمچه ملک، تیمچه میرزا رحیم، تیمچه میرزا جلیل، تیمچه حاج شیخ، تیمچه و سرای حاج محمد قلی، تیمچه‌ها و سرای دو دری، سراهای کوچک و بزرگ شاهزاده، تیمچه شعربافان، سرای میراسماعیل، تیمچه قند فروشان، سرای گرجیلر، سرای درب عباسی، سرای میرزا مهدی، سرای صاحبدیوان، دالان خان، دالان خونی و دهها سرا و تیمچه دیگر.

بازار تبریز در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی به عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.