سلیمان جمشیدی
آشنایی عمومی با گیاهان به تخصص خاصی نیاز ندارد. مردم عادی بومی واژه هایی را برای نامگذاری گیاهان استفاده می کنند که در بسیاری موارد بسیار دقیق بوده و با نامگذاری های علمی همخوانی دارد.
در این نوشته، مجموعه ای از اسامی گیاهان بومی شهرستان میانه به زبان ترکی آذربایجانی با زبان محاوره ای عامه مردم میانه جهت آشنایی همشهریان محترم و متخصصین رشته های مختلف مرتبط با گیاهان تهیه و تدوین شده و معادل فارسی هر کدام از آنها نیز آورده شده است.
علاقمندان می تواند با مکاتبه با نگارنده از طریق آدرس ایمیل s.jamshidy@gmail.com علاوه بر دریافت این مطالب، نظرات و پیشنهادات خود را ارایه فرمایند. باشد که در صیانت و حفظ واژه های اصیل گیاهان و انتقال آن به نسل های جدید قدمی برداشته شود.
ردیف | ترکی آذربایجانی | معادل فارسی |
1 | آت قویروغو | دم اسب – بهمن (شال دم) |
2 | آجی بیآن | تلخه بیان |
3 | آغ اُت، وَلَه میر | یولاف وحشی |
4 | آلا قانقال (آلا قالقان) | کنگر صحرایی |
5 | اَستوقودوس | اسطوخودوس |
6 | اِشَّک خشخاشی | ورث |
7 | اِشّک/سَبَرگه یونجاسی، ساری یونجا | یونجه زرد |
8 | اَمَن کُومَنجی (دوگمَچَه) | پنیرک |
9 | اوزَرّلیک | اسپند |
10 | اوش قولاخ، سَبَرگَه | شبدر |
11 | اوشقون | ریواس |
12 | اَوَلیک | ترشک مواج |
13 | ایپلیکجًه | تمشکین |
14 | ایت اوتو، آغ باش، قوخاغان | ازمک |
15 | ایت سوآلاغی | کلاغک |
16 | ایلیشیم، بوستان پوزان، سرطان، ساریلیخ، لیف | سس |
17 | ایسپناخ | اسفناج |
18 | ایلان یاستیغی | نی لویی |
19 | اینَک امجَه یی | مگس گیر، سیلن |
20 | بابانِح | بابونه |
21 | بادامچا | بادام کوهی |
22 | بالاغ اُتو | کاهوی وحشی |
23 | بالِح دنی | تخم بالنگو |
24 | بالدیرقان | گلپر |
25 | بَنوشَه | بنفشه |
26 | بورانی | کدو تنبل |
27 | بَزَرَک | بزرک، بذر کتان |
28 | بورک آغاجی | دارواش |
29 | بوی | شنبلیله |
30 | بوییک تیکان | تمشک |
31 | بویاق | روناس |
32 | بویمادَرَن | بومادران |
33 | بیزوشا | بارهنگ کبیر |
34 | بیسم اله گولو | درخت اقاقیا |
35 | بولاغ اوتو | علف چشمه |
36 | پازی تره سی | برگ چغندر |
37 | پَرپینَه | خرفه |
38 | پُؤلیک، سَنگَنَح | ماشک |
39 | پیتیراخ (دُووز پیتراغی) | توق |
40 | پیرپیز | آتشین |
41 | پیش پیشی | بیدمشک |
42 | پیشیک اوتو | علف گربه، سنبل الطیب |
43 | پیشیک جیرناغی، جوجَه گوزو، چنته چوبان | کیسه کشیش |
44 | تَرَه توندَ، آجی تَرَه | شاهی، تره تیزک |
45 | تل | کمبوزه |
46 | توپّیز (قوش قونماز) | شکرتیغال، قندورک |
47 | توکلوجَه | چای کوهی |
48 | تورپَح (تورپک) | خردل وحشی |
49 | تورشَک | ترشک |
50 | تولکو قویروغی | دم روباهی، جو وحشی |
51 | جین جیلن (جین جیلم) | علف جوجه |
52 | جَیَن | جگن |
53 | جین قارپیزی | کَوَر، هندوانه ابوجهل |
54 | چاتلانقوش، آغ ساقیزی، پیرآغاجی | بنه |
55 | چاقّیرتیکانی | گل گندم چمنزار |
56 | چالی | سنجد تلخ |
57 | چای آلاغی | مرزنگوش |
58 | چای دوویسی (آش دووسی) | برنج گرده، برنج چلیپا |
59 | چاییر | مرغ |
60 | چوبان یاستیغی | کلاه میرحسن |
61 | چیتدیخ (چیرتدیق) | کاسنی |
62 | خانم سالّاندی، قیرمیزی پاچا، قاراگُز | تاج خروس |
63 | ختمی گولی | گل ختمی |
64 | خَشَ | اسپرس |
65 | داری | ارزن |
66 | داش جاباغی | گلسنگ |
67 | داغ سوغانی | پیاز کوهی |
68 | داغ مَرزَسی | مرزه کوهی |
69 | دامارّیجا (بوی یارپاغی) | بارهنگ صغیر |
70 | دَلَ بنگ | رازیانه |
71 | دلی بات بات | بنگدانه |
72 | دمیرتیکانی | خارخاسک |
73 | دَوَ تیکانی یانداخ (یانداق) | خار شتر |
74 | دَوَدابانی | گوش خرگوش |
75 | دوشان آلماسی، چالقی | شیرخشت، چالگو |
76 | دوه دابانی | زیره هرز زراعی |
77 | دیل قانادان | شیرپنیر |
78 | زیریش (زیریشک) | زرشک |
79 | ساباح گُرَسَن | اویارسلام، آبیارسلام |
80 | سارماشیخ، پوشَنَ | پیچک صحرایی |
81 | ساری تیکان | گلرنگ وحشی |
82 | ساری گول | نسترن مطعر (زرد) |
83 | سرچَه اُتو | گندمک، گندم دانه تسبیحی |
84 | سوپورگَه | سورگوم جارویی |
85 | سوتتوجَ، سوتّی یَن | فرفیون |
86 | سووآلاخ | موسیر |
87 | سُوید/سوگود | بید |
88 | سُوید اُتو | هفت بند ایرانی |
89 | سهلاب | ثعلب باتلاقی |
90 | سیغیر/سیری قویروغو | گل ماهور، خرگوشک |
91 | سیلیف | سوروف |
92 | شادَنَه، چَتَنه | شاهدانه |
93 | شاماما | دستنبو |
94 | شَتَره (شاتَرَه سی) | شاه تره |
95 | شقّنَه (اِشّک لالَه سی) | شقایق وحشی |
96 | شلقم | سیب زمینی ترشی |
97 | شومو (شومون) | اسفناج چهار دانه ای |
98 | شووَرَن | خاکشیر |
99 | شیرین بیآن | شیرین بیان |
100 | صابون | سیلن، قلیونک |
101 | قاپاخلیجا (خُروز داشّاغی) | قدومه |
102 | قارا بَزَرَح، زَی رَح | بالنگو |
103 | قارا یمیشان | زالزالک وحشی |
104 | قاراغاش (قَرَغاش) | نارون |
105 | قارامیخ | شبیه چالی |
106 | قارایارپاخ، قاراقولاخ | مریم گلی |
107 | قارچیچهیی (دانا داشّاغی) | گل حسرت |
108 | قارقا تاباغی، هویارپاغی | باباآدم |
109 | قاطیر قویریغی | پنجهک، علف باغ |
110 | قان قورودان | قیاق |
111 | قیرخ بوروم، گِچی اوتو، آت قویروغو | دم اسب |
112 | قَزاَیاغی (قازاَیاغی) | پای غازی، غازپا |
113 | قزیل گول | گل محمدی، گل گلاب |
114 | قلمه | تبریزی |
115 | قَمیش | نی |
116 | قوزی قولاغی | گاوزبان بدل (ایتالیایی) |
117 | قوش اَبَّیی، خرمن اوتو | علف هفت بند |
118 | قی نَنَه دیلی | کاکتوس راکتی |
119 | قیندیرقا | سازو |
120 | قیزلار اوشقونو | گیاهی شبیه اسپند |
121 | قیلپین | جومیش (علف پشمکی) |
122 | کاوار (سوزی) | تره |
123 | کروشنه | گاودانه |
124 | کروویز | کرفس وحشی |
125 | کّکیرَه (قاراباش، گوباش) | گل گندم |
126 | کلوخا | گل جالیز |
127 | کورا | سپیدار |
128 | کهلیک اوتو | آویشن |
129 | گچی بوینوزو | خرنوب، جولدوزک |
130 | گلین بارماغی | انگشت عروس |
131 | گوزبان، گوزابان، سیغیر دیلی، دیل اوتو | گاوزبان |
132 | گوش اوزومو | تاج ریزی |
133 | گوش دیلی | درخت زبان گنجشک، ون |
134 | گیزی تیکانی، اَل یاندیران | گزنه |
135 | گیلدیک (ایت بورنو) | نسترن کوهی، نسترن شرقی |
136 | میخنگ (قرنفیل) | میخک |
137 | مین چیچک | شاهپسند |
138 | نوروز گولو | زنبق وحشی |
139 | وَرَک | رز ایرانی، علف خرس |
140 | هنقیلیش/خنقیلیش، داغ تَرَسی | شیر مرغ، علف تگرگی |
141 | یارا اوتو، قان قورودان | بومادران هزاربرگ |
142 | یارپز | پونه |
143 | یارما | بلغور |
144 | یاغلوجا، شوران | سلمه تره |
145 | یربادامی | بادام زمینی |
146 | یِل آپاران، یل قووان، شوشَه قلیان | گل قاصد |
147 | یِملیک | شنگ |
148 | یمیشان | زالزالک |
149 | یورقون/یولقون (آغاجی) | درخت گز |
150 | یوشان | درمنه |
چند نکته مهم:
§ کاکوتی همان کهلیک اوتی نیست.
§ قارچیچگی گل یخ نیست.
§ گلسنگ نوعی گیاه نیست بلکه موجودی است که از همکاری قارچ و جلبک ایجاد شده است
§ مرحله کال میوههایی مثل طالبی، گرمگ و خربزه را “کمبوزه” میگویند که در ترکی آذری با آن تل و یا کالک یا خیرچا گفته می شود.
§ یارما (بلغور) خرده های دانه غلات مثل گندم، جو و یولاف است.
در جمع آوری این مطالب آقایان عادل رمضانی، محمدرضا مختاری، سعید صادقی، طهماسب کاوسی و محمدباقر مشایخی کمک های ارزنده ای نمودند که بدین وسیله از ایشان قدردانی می نمایم.
منبع : صفحه آقای سلیمان جمشیدی
اسم گیاهی که در اطراف اهر می روید بنام “قاطیر دیرناغی” به فارسی چیست؟
بادام زمینی، یربادامی نیست، ترکی بهش میگن پیسدیخ.
پسدوخ نیست همان است
بااین حرف بی فرهنگی راثابت کردی حرف شما یکی از اعضای بدن درزن است.