اردبیل و آراتتای باستانی سومری

نام “زوبی/ سوبی” در کتیبه های سومری ما را به این قطعیت می رساند،که شهر افسانه ای سومریان “آرتتا”، همین شهر اردبیل است.

سوبی نام قدیم احتمالا صوفیان است که در کتیبه ” انمرکار و پادشاه آرتتا” بعنوان کوه هایی در مسیر رسیدن به این‌ شهر آمده است.

همین نام در کتیبه پادشاه آشوریان” سارگن دوم” در سطرهای ۱۶۸ و ۱۷۲ در سرزمین ماننا ( آذربایجان) و حوالی “اوش کایا”( اسکو) و کوه “اوش دیش” ( اوچ دیش در سهند) آمده است.

این سه نام تورکی در کتیبه سارگن به همین صورت آمده اند و نشان گر هویت تورکی آذربایجان باستان هستند.( منبع زیر)

گرچه قبلا سومرشناسان بزرگی چون “ساموئل نوح کرامر” بر اساس نام کوهها، این شهر باستانی را در آذربایجان معرفی کرده بود، اما برخی کوشیدند، آن را در حوالی جیرفت یا افغانستان نشان دهند. کاری که با دلایل منطقی چون گذر پادشاه از زاگرس یا استقرار در شمال شرق فرات رد می شود.

در کتیبه سومریان کوه هایی به نام ” هور- اوروم” ( به نظر ” هیرو – اورمو”- چون نوشتارش چنین است-.) و یا کوه های ” هوروم”(به قرائت کرامر، در حوالی خیاو و جنوب اورمیه این کوه ها با همین نام سومری وجود دارند) در مسیر لشگر کشی پادشاه سومریان دیده می شود و نام کوهی به نام” مشو” نیز در این مسیر وجود دارد و به کوه ” میشو” مربوط است.

همه این نامها فقط در آذربایجان و این مسیر قرار دارند.

برای رسیدن به این شهر باید از هفت رشته کوه ( بعد از انشان، زاگرس) به طرف شمال فرات حرکت می کردند. شهر” آرتتا” کوهستانی و دارای معادن سنگ و طلا بود.

مکان این شهر پنج هزار ساله با سند امروز یعنی نام “سوبی” که با کتیبه سارگن آدرس دادم،مسلما در آذربایجان بوده، در اردبیل جای یابی و مسجل می شود.

گو اینکه از دوره باستان تا دوره صفوی منابع این شهر را “آرتا+ویل” نیز ذکر کرده اند که بعد از اسلام ” اردویل” و اکنون”اردبیل” شده است.

منابع: 

نقل از صفحه شخصی دکتر رحیم آغ بایراق

منبع کتیبه اورارتویی:

Mayer, W. (1983). Sargons Feldzug gegen Urartu – 714 v. Chr. Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht. (Veröffentlichungen der Orientalischen Kommission, Heft 47).

منبع کتیبه های سومری:
cdli.earth/search?simple-value%5B%5D=ARATTA&simple-field%5B%5D=keyword