دکتر رحیم آق بایراق
اشکانیان یکی از سلسله های وسیع و طولانی ایران بودند که از زبانشان اطلاع دقیقی در دست نیست.
نوشته ای از دوران حاکمیت آنها وجود ندارد حتی بنچاق اورامان(تصویر زیر) فاقد اصالت زمانی است.[بعدا بحث خواهیم کرد] و هر آنچه به نام زبان پارتی مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد، در واقع زبان متعلق به دوران ساسانی است که ارتباطی با زبان اشکانی ندارد.
اَرشَک یکم [یونانیἈρσάκης ][پارتی 𐭀𐭓𐭔𐭊]بنیانگذار و پادشاه سلسله اشکانی بود که از سال (۲۴۷ قبل از میلاد تا ۲۱۷ قبل از میلاد) حکومت کرد.
طبق نظریه “استرابون” و “ژوستن” این سردار سکایی از طایفه پارتیان بود.
اعتماد السلطنه در کتاب “دررالتیجان…”پارتیان را ترک دانسته است.چینیان این سلسله را “ان.سی” می گفتند. “ان سی” در زبان سومری به معنی فرماندار و در ترکی “برترین اش” می باشد.
اشکانیان را برخی همان “ایشغوز/اشکناز” (ایش اوغوز)می دانند.
پادشاهان اشکانی خود را فیل هلنیسم (یونانی دوست) معرفی کرده و روی سکه هایشان به خط یونانی و آرامی که جزئی از گروه سامی(پرو عرب)است نام می نوشتند.
به اعتقاد “ریچارد فرای” این نام غیر فارسی است. حتی به عقیده وی “ار.دشیر” نیز در اصل “ار.داش”(هم. رزم) است.”ابن اثیر” نیز آنها را “غیر فُرس” می داند.
“ورستاندیگ” او را از “ار.شان”(مرد پهلوان) میداند.
نام “ارشک” در لاتین به صورت Arsacēs (آرساکس) آمده است که از صورت یونانی اش Ἀρσάκης (آرساکس) گرفته شده است. می دانیم که همخوانهای شین در یونانی به سین تبدیل می شدند.
در سکه های این پادشاه به صورت “ار.شک” 𐭀𐭓𐭔𐭊 و به خط آرامی نیز دیده می شود.
جز اول 𐭀𐭓 معادل ar “ار” در زبان ترکی به معنی مرد و سرباز استفاده می شود.
در نامهای متعدد باستانی اسامی چون ارگیشتی و ایرانزو و اردشیر و اردوان و اران و…دیده می شود.
در ترکان سومری 𒌨 با صدای “اور” به معنی مرد و مذکر وجود داشت. 𒂟 مردم و کلمات سربازان تا فارسی قدیم به صورت ar.ta و ar.da به معنی درستکار وجود دارد(۱)
جز دوم 𐭔𐭊 شَک تلفظ می شود.
به اعتقاد آقای “محمد نائبی” این جز به (شَخ) ترکی مربوط است.
ابدال هم مخرج ها در مثلا: “یقه لندی/یخه لندی/یاکالاندی”آنگونه که مشاهده می کنید، همخوانهای (ق>خ>ک )در لهجه های زبان ترکی ابدال دارند.
بنابراین “شاق/شاخ/شاک” شیوه هایی از (شاخماق و یا شخ اولماق) هستند که در زبان کنونی “شَخ” به معنی غیر قابل شکستن استفاده می شود. و “شاخ” به معنی صاعقه زدن است.
ریشه علمی این نام معنی “پهلوان غیر قابل شکست” ترکی را برای این سلسله کشورمان نشان می دهد.
منابع :
راهنمای کتیبه های میانه ، نویسنده : سعید عریان ، ناشر : معاونت پژوهشی و پژوهشکده زبان و گویش
راهنمای زبان های باستانی ایران ، نویسنده : دکتر محین ابوالقاسمی ، نشر باستان شناسی
راهنمای زبان های ایرانی ، نویسنده : رودیگر اشمیت ، مترجمان : آرمان بختیاری ، عسگر بهرامی ، حسن رضائی باغ بیدی ، نگین صالحی نیا ، نشر ققنوس
تاریخ اشکانیان ، نویسنده: منصور جدی ، نشر ییلاق قلم . فصل سوم
میراث باستانی ایران ، ریچارد نلسون فرای ، مترجم : رجب نیا ، انتشارات علمی فرهنگی 86 ص 317
امپراتوری اشکانیان ، آندره ورستاندیگ ، ترجمه بهفروزی ص 293صفحه رسمی دکتر رحیم آق بایراق : @rahim.akbayrak
More Stories
دانلود فرهنگ جغتايي – فارسي
مقایسه واژگان و ذخیره اصلی لغوی زبان های ایلامی ، سومری ، ماننایی و ترکی
بررسي چند معنايي در زبان تركي آذربايجاني