لایلایلاردا آذربایجانین آغبز ادبیاتینین بیر نوعو دور. بو ایکی سوز لایلایلارین بیر آزینین ایکی سون مصراعیندا دا اویغون اولاراق تکرارلا دئییلر.
لایلایلار چوخ یئرده(لای لای) سوزو ایله باشلانار.لایلایلار اوشاق لاری بئشیک ده دینجلدیب یاتیرتماق اوچون آنالار لا بویوک ننه لر وسیله سیله اوخونان بایاتی لار دیرلار.
لایلایلارین اوشاق ادبیاتیندا اوزه ل یئری اولوب ذوق ، گوزه ل لیک ، اوشاق لارین روحوایله دوز تربیه ائدیلمه لری باخیمیندان گورولور.سوزسوز بایاتی لار ، لای لایلارلا اوخشامالار ، اوشاقین چالقی دوشونمک گوجویله هنر سئورلیگینین ایلکین عامل لری دیرلر.
لالائی ها
لالائی ها نیز گونه ای از ادبیات شفاهی آذربایجان است.این دو کلمه در بعضی موارد در دومصراع آخر لالائی ها بطوری که با کل شعر تناسب داشته باشد تکرار می گردند.
معمولا با کلمات (لای لای) شروع میشود.لالائی ها دوبیتی هایی هستند که مادران و مادر بزرگها در پای گهواره کودکان برای آرام کردن و خواباندن آنها زمزمه میکنند.لالائی ها در ادبیات ویژه کودکان جای خاصی دارند و از نظر پرورش فکر و ذوق زیبائی شناسی و روانشناسی کودک و رشد عوامل درونی و تربیت صحیح او مورد توجه می باشد.
بدون شک از نظر درک مفاهیم موسیقی و پرورش ذوق هنری ، بایاتی ها ، لالائیها و اوخشاماها از نخستین عوامل تربیتی کودک هستند.
لایلایلار دان اؤرنک لر ( نمونه هایی از لالائی ها)
لای لای بئشیگیم لای لای
ائویم ائشیگیم لای لای
سن گئت شیرین یوخویا
چکیم کئشیگین لای لای
لای لای گهواره ام لای لای
خانه و کاشنه ام لای لای
توبه خواب شیرین برو
من کشیک تورا میکشم لای لای
لایلاسی درین بالا
یوخوسو شیرین بالا
تانری دان عهدیم بودور
تویونو گؤروم بالا
کودکم که عمیق میخوابی
کودکم که شیرین میخوابی
با خدا عهد بسته ام
کودکم عروسیت را ببینم
آتدیم توتدوم من سنی
عجب اوووتدوم سنی
عومور اوزدوم جفا چکدیم
شوکور بؤیوتدوم سنی
ترا پرت کرده گرفتم
عجب ترا آرام کردم
عمر سرکردم و جفا کشیدم
شکر که ترا بزرگ کردم
بالام لای لای آی لای لای
گولوم لای لای آی لای لای
کودکم لای لای آ لای لای
گلم لای لای آ لای لای
آران دولو میلچک اولو
داغلار دولو چیچک اولو
یاتیب دورار گویچک اولو
بالام لای لای آی لای لای
دشت گرم پراز مگس باشد
کوهها پراز گل باشد
ازخواب بیدار میشود زیباست
بالام لای لای آی لای لای
آی بئله تک تک دوغار
گون بئله تک تک دوغار
سنین کیمی اوغولو
آنالار تک تک دوغار
ماه اینگونه تکتک در می آید
آفتاب اینگونه تک تک درمی آید
پسری چون تو را
مادرها بندرت می زایند
لای لای دئدیم اوجادان
اؤنوم چیخدی باجادان
سنی مولام ساخلاسین
چیچک ده ن قیزیلجادان
با صدای رسا لالائی گفتم
صدایم از پنجره بیرون رفت
مولایم تو را حفظ کند
از آبله و از سرخک
بیزیم یئرلر قالین مئشه
تختینده اوتور همیشه
بالام آلای لای ، آ لای لای
گولوم لای لای آی لای لای
زمین های ما بیشه زار است
همیشه روی تختت بشین
کودکم لای لای آ لای لای
گلم لای لای آ لای لای
آران دا گول بیتسین
یایلاغیندا بنفشه
بالام آ لای لای
گولوم آی لای لای
لای لای کودکم آ لای لای
در دشت گل روید
ودرییلاقت بنفشه
کودکم آ لای لای
گلم آی لای لای
لای لای دئدیم یاتینجا
گوزلرم آی باتینجا
جانیم جزانا گلدی
سن حاصیلا چاتینجا
بالام لای لای آ لای لای
گولوم لای لای آی لای لای
لالائی گفتم تا بخوابی
منتظر می مانم تا ماه افولکند
جانم بستوه آمد
تاتو به بار آئی
کودکم لای لای آ لای لای
گلم لای لای آ لای لای
لای لای دئدیم آدینا
حق یئتیشسین دادینا
هاچان لای لای وئینده
بالام دوشر یادیما
بالام لای لای آ لای لای
گولوم لای لای آی لای لای
به نام تو لالائی بگویم
حق به دادت برسد
هر وقت لالائی میگویم
بچه ام بیادم میافتد
کودکم لای لای آ لای لای
گلم لای لای آ لایلای
داغلارا سرین دوشر
کؤلگه سی سرین دوشر
بالاما لای لای دئینده
یادیما پریم دوشر
کوه ها سرد میشود
سایه اش خنک میشود
موقع لالائی گفتن
پریم بیادم می افتد
لای لای بئشیگیم لای لای
ائویم ائشیگیم لای لای
سن یات یوخون آل گینن
چکیم کئشیگین لای لای
لای لای گهواره ام لای لای
خانه و کاشانه ام لای لای
تو بخواب استراحت کن
من کشیک میکشم لای لای
لای لای دئدیم یاتاسان
قیزیل گوله باتاسان
قیزیل گولون ایچینده
شیرین یوخو تاپاسان
لای لای گفتم بخوابی
بین گلهای سرخ بخوابی
درمیانشان
خواب شیرین بیابی
لای لای دئدیم جان دئدیم
یوخودان اویان دئدیم
سن یوخودان دورونجا
جانیمی قوربان دئدیم
لای لای گفتم جان گفتم
از خواب بیدارشو گفتم
تاتو از خواب بیدار شوی
جانم را قربان گفتم
قیزیل گول بوتام لای لای
عطرینه باتام لای لای
بالام بؤیوسون گؤروم
تویونو توتام لای لای
بوته گلسرخم لای لای
در عطرت غرق شوم لای لای
کودکم بزرگ شود الهی
عروسیش را بگیرم لای لای
لای لای دئدیم گونده من
کؤلگه ده سن گونده من
ایلده قوربان بیر اولار
سنه قوربان گونده من
هر روز لالائی بگویم
تو درسایه و من در آفتاب
عید قربان هرسالیکباراست
من هرروز قربان تو باشم
مطالب جالب
ضرب المثل های ترکی – الف
آذربایجان ادبیات تاریخینه بیر باخیش (2)
بایاتی – دو بیتی ترکی آذربایجانی