نشریه الکترونیکی ائل اوبا

و من آیاته خلق السّموات و الأرض و اختلاف ألسنتکم و ألوانکم إنّ فی ذلک لآیات للعالِمین

ساکنان سراسر حاشیه خزر در عهد باستان


لینک مطلب : http://eloba.ir/?p=6580

دکتر رحیم آق بایراق

نکته اول :

گرچه مورخین بر اساس منابع مختلف از حدود خزر که در آذربایجان باستان جز اراضی این منطقه بود مطلع نیستند و بنابر احتیاط آن را تا نصف خزر در نظر می گیرند اما توجه به آرکولوژی و ائتنیک و ارتباط باستانی آذربایجان با تمدن”آنو” در ترکمنستان نشان می دهد سراسر حاشیه خزر جز خاک باستانی منطقه آذربایجان است.

نکته دوم :

نام پادشاه آذربایجان در قرن سوم قبل از میلاد و بر اساس منابع یونانی” آتور”بود و بر خلاف نظر شایع آتروپات نبود.

آتور.اوتو 𒌓 نام خدایگان خورشید سومری است که در اساطیر قضاوتهایش را به صورت آتش بر زمین پرتاب می کرد.

آتور (آتماق) اوت (آتش) آتیش (آتیشماق) آذر  (آتر) جملگی کلمات با ساختار ترکی و به معنی آتش هستند.

(نظراتی از استرابون.آریان.پلوتارک.دیودوروس.آمیانوس)

نکته سوم :

با وجود اقوام آس، اوتی و.. احترام به نظرات مختلف جز اول نام آذربایجان از آتور/آدور آمده است. استرابون “کلمه آتش در بین “اوسئتین ها” به صورت (اتر) تلفظ شده است. [1]

در منابع سریانی که به منابع باستانی آذربایجان از نظر زبان نزدیک می باشد آدوربایگان نام این سرزمین است. آدور و آتور جزء اول این لغت ، کاملا‌ً قابل درک و فهم است و با کلمه اوتو و اوتور یکسان است.[2]

“مارکوارت” از یک متن پهلوی این کلمه را که بر سر نام آذربایجان بوده و شاهد بر مدعای فوق الذکر است چنین یاد می کند:

در جانب آذربایجان شهرستان گنجه را افراسیاب تورانی ساخت[3]

نکته چهارم:

جز دوم در عربی شدن پات به بای تبدیل نمی شود و محققین آن را بای ( ثروتمند.د.ل.ت) و بیگ ( بزرگ زاده) می دانند+آن پسوند مکانی


منابع :

۱-تاریخ دیرین شرق آذربایجان-از آغاز تا هخامنشیان- رضا زرگری- ستوده- 1393- ص 295

۲.ویژه نامه تاریخ منطقه اردبیل از دوران باستان وتا ظهور اسلام- منصور جدی- یاشماق ص ۳۲

۳-سنگ نگاره های مشکین شهر و قره داغ- مهندس کاظمی، دکتر رضا رضالو- یایلیق 1397-ص 22

-Schippmann, Klaus (1989). Azerbaijan: Pre-Islamic History. Encyclopedia Iranica

-Houtsma, M. Th (1993). First Encyclopaedia of Islam 1913–1936

-نگاهی نوین به تاریخ دیرین ترکهای ایران. رحمانی فر.نشر اختر.ص 38

– قوم های ایرانی پیش از آریاییان و آریائیان- دکتر فریدون عبدلی فرد. نشر هیرمند- ص ۵۰۷

-آذری یا زبان باستان آذربایجان- طاهرزاده- برگردان:محمد علی آرش فر- اطلس- 1397 ص۱۰۵

-جستارهایی از تاریخ تبریز و مدخلی بر کتاب شناسی تاریخ شهر تبریز،رضا همراز ،نشر یاران-ص73

-هیتی ها.الیور گرنی. ترجمه رقیه بهزادی.ص۲۷