مهين نسترن – استاديار گروه شهرسازي، دانشگاه هنر اصفهان
رامين رضايي شهابي – كارشناسي ارشد برنامه ريزي شهري، دانشگاه هنر اصفهان
چكيده
ائل اوبا – شكي نيست كه صنعت گردشگري در دنياي امروز از جايگاه ويژه اي ميان عوامل رشد و توسعه اقتصادي كشورها برخوردار است.
آمار نشان مي دهد آمريكا با نزديك به 6 ميليارد دلار، بالاترين درآمد حاصل از گردشگري را به خود اختصاص داده است و پس از آن كشورهاي اسپانيا و فرانسه در رتبه هاي بعدي قرار دارند.
صنعت توريسم به عنوان يك عامل اقتصادي عمده و بسيار موثر در سال هاي اخير بسيار مورد توجه قرار گرفته و به اين علت سعي فراوان مي شود كه حتي الامكان از عوامل موثر در كاهش جريان توريسم جلوگيري به عمل آمده و امكانات لازم جهت رشد و توسعه جهانگردي در كشور فراهم شود.
از جمله مزايايي كه صنعت توريسم از نقطه نظر اقتصادي دارد، گستردگي زمينه اشتغال در آن است.
توريسم پول و جمعيت را از مراكز تمركز و ثقل صنعتي به سوي روستاها و مناطق طبيعي با جاذبه هاي متنوع مي كشاند و به لحاظ اين كه پول توريست نيز همچون خود او در حال حركت و جريان است، هر واحد پول توريست بر حسب درجه رشد اقتصادي كشورها از 3 تا 10 بار در سال دست به دست مي گردد، لذا صنعت توريسم موجب به وجود آمدن بازده مضاعف در اقتصاد كشور ميزبان ميشود.
صنعت توريسم در سطح بين المللي و در كشور ما در حال توسعه سريع است.
مي توان گفت يكي از اقتصادهاي جايگزين اقتصاد نفت، صنعت توريسم مي باشد كه باب بسيار مناسبي را براي توسعه مي گشايد ولي فعاليت در اين زمينه نيازمند برنامه ريزي از هم اكنون براي فردا است.
گنجينه هاي معماري باستاني و تاريخي كه در گستره استان آذربايجان شرقي پراكنده اند به همراه زيبايي هاي سحرانگيز اين استان مجموعه اي ارزشمند براي جذب توريستهاي داخلي و خارجي به وجود آورده است.
قرارگيري استان آذربايجان شرقي در مسير جاده ابريشم و مسير اروپا – آسياي شرقي ، طبيعت زيباي منطقه ، همجواري با كشورهاي آسياي ميانه، برخورداري از منطقه آزاد تجاري جلفا و برخورداري از بزرگترين بازار سرپوشيده و مسقف جهان موقعيت استان را از نظر توريستي داراي اهميت فراواني نموده است.
533 جاذبه شناخته شده و 258 جاذبه طبيعي در سطح استان حاكي از اهميت تاريخي و طبيعي آذربايجان شرقي به عنوان يك قطب توريستي مي باشد.
اين در حالي است كه امكانات گردشگري موجود به تنهايي قادر به تأمين نيازهاي رو به افزايش توريست ها در استان نيست و استان آذربايجان شرقي با چالش هاي عديده اي در اين زمينه مواجه است.
روش تحقيق در اين مقاله توصيفي – تحليلي، استنباطي با تكيه بر روش قياسي بوده و از شيوه هاي مصاحبه، پرسشگري، مشاهده و تكيه بر آمار و اطلاعات ادارات و سازمان هاي مرتبط و استفاده از نرم افزارهاي مختلفي بوده است.
در اين مقاله ابتدا انواع مدلهاي مورد استفاده در برنامه ريزي توريسم معرفي گرديده و سپس با توجه به اهميت درآمدزايي توريسم به مدل ضريب تكاثري توريسم پرداخته شده است و سعي در ارائه ضريب تكاثر اقتصادي با توجه به آمار هتل هاي استان آذربايجان شرقي شده است.
واژگان كليدي: صنعت توريسم، برنامه ريزي، ضريب تكاثر، مدل.
طرح مساله
صنعت توريسم در سطح بين المللي و در كشور ما در حال توسعه سريع است ؛ يكي از اقتصادهاي جايگزين اقتصاد نفت، صنعت توريسم مي باشد كه باب بسيار مناسبي را براي توسعه مي گشايد.
اين كار نيازمند دسترسي به روش ها و مدل هايي است كه بتواند كار برنامه ريزي را تسهيل نمايد.
طبيعت و حجم صنعت توريسم و مسافرت ها در 40 سال گذشته بسيار متحول گشته است.
اكنون در دهه پاياني سده بيستم ، توريسم به صورت بزرگترين صنعت جهان درآمده و درآمدهاي حاصل از آن بيش از چند صد ميليارد دلار است كه بيشتر از صنايع نفت ، اتومبيل و صنايع شيميايي مي باشد و به نظر مي رسد الگوي رشد آن به گونه اي است كه تا پايان اين قرن بزرگترين صنعت صادراتي جهان خواهد شد.
هر گونه برنامه ريزي توسعه صنعت توريسم نيازمند آن است كه بر شرايط و اوضاع و احوال خاص ملي ، منطقه اي و محلي استوار باشد كه خود مستلزم دسترسي به مدل هاي پيشرفته اي براي تحليل و برنامه ريزي مي باشد.
روش تحقيق
روش مورد استفاده در اين مقاله مبتني بر روش تحليلي – استنباطي، با استفاده از مدل ضريب تكاثر مي باشد.
همچنين روش كتابخانه اي و پيمايشي نيز در جمع آوري آمار و اطلاعات لازم درخصوص مبحث مورد بررسي از ديگر روش هاي مورد استفاده در اين مقاله است.
مدل هاي مورد استفاده محققان و برنامه ريزان صنعت توريسم از مدل هاي متعددي جهت برنامه ريزي صنعت توريسم استفاده مي كنند كه تعدادي از آنها به شرح زير مي باشد:
- مدل جاذبه (اصل اين مدل از قانون جاذبه نيوتن اقتباس شده است).
- مدل Campbell براي سفرهاي تفريحي و گذراندن اوقات فراغت
- – مدل Miossec در مورد فضاي توريستي
- – مدل Mariot در مورد جريان توريست بين دو منطقه
- -مدل Pearce در مورد جريان هاي درون شهري و برون شهري توريستي
- -مدل بسته توريسم در اقتصاد حاشيه اي از Britton
- -مدل هاي تكاملي در صنعت و برنامه ريزي توريسم از Plog
- -مدل هاي مبدأ – مقصد و سلسله مرتبه اي فضايي از Lund gren
- -مدل شاخص تابع سفر از Defert
- -مدل محاسبه تمايل به سفر و فراواني آن
- -مدل ضريب تكاثر اقتصادي توريسم
از مشكلات عمده صنعت توريسم در كشورهاي در حال توسعه و به خصوص كشور ما نبود آمار و اطلاعات ضروري براي استفاده در اين مدل ها مي باشد.
با توجه به آمار و اطلاعات كم أخذ شده راجع به توريسم استان آذربايجان شرقي حتي الامكان سعي در استفاده از مدل ضريب تكاثر اقتصادي توريسم در اين مقاله شده است (غازي،144:1374).
ضريب تكاثري توريسم
ضريب تكاثر توريسم اندازه گيري اثرات اقتصادي مطلوب توريسم مي باشد.
اين ضريب نشت درآمد توريسم به بيرون از ساختار اقتصاد و آثار غيرمستقيم ايجاد شده در اقتصاد را اندازه گيري كرده و به صورت نسبت بيان مي كند.
به عنوان مثال ضريب تكاثر درآمدي در بيشتر موارد بين 4/0 تا 2 درصد است.
در اقتصادهاي بزرگ كه متنوع و گسترده هستند ضريب تكاثر درآمد در بالاترين حد بين 5/1 تا 2 درصد است و در اقتصادهايي كه از تنوع كمتري برخوردارند اين ضريب حدود 5/0 درصد مي باشد.
چنين اقتصادهايي كه ضريب تكاثر پائيني دارند، نيازمند وارد كردن بسياري از كالاها بوده و در نتيجه خروج نقدينگي از كشور بالاتر خواهد بود.
در محاسبات اقتصادي توريسم به دو ضريب فزاينده اشاره مي شود كه اولي ضريب افزايش درآمد نام دارد و ديگري ضريب افزايش اشتغال است.
ضريب افزايش درآمد در توريسم سبب افزايش ثروت و ضريب افزايش اشتغال سبب افزايش مشاغل ، خاصه در بخش ساختمان و خدمات رساني مي شود. (داس ويل، راجر، 1379 : 154.)
شكل1 : تقسيمات سياسي استان آذربايجان شرقي
نكاتي درباره اثر تكاثري در يك اقتصاد معيشتي، از جمله اقتصادي كه در يك منطقه كمتر توسعه يافته مشاهده مي شود، افزايش هر دلار جديد اثر تكاثري نامحسوس خواهد داشت اين اقتصاد داراي “ميل شديدي به واردات” است، بدين ترتيب بخـش اعظـم پـول مورد نظر قبل از آن كه اثرات تكاثري داشته باشد، از عرصه اقتصاد خارج مي شود.
در اقتصاد توسـعه يافتـه اي همچـون اقتصاد كشور كانادا، ميزان اين نشت اندك است و دلارهاي حاصل از گردشگري، پيش از آن كه به طور كامـل مصـرف شوند، اثر محركي در حدود ايجاد 5/2 دلار خواهند داشت.
(يعني اثـر تكـاثري بـه ميـزان 5/2 ) در جـدول شـماره (1) ضريب اثر تكـاثري درآمـد حاصـله از گردشـگري بـراي تعـدادي از كشـورها نشـان داده شـده اسـت .
ايـن كشـورها را ميتوان مطابق ميزان وابستگي آنها به واردات كالاها و خدمات و ميل آنها بـه واردات گردشـگري طبقـه بنـدي كـرد ( بول، آدريان، 1379 : 148.)
جدول 1 :ضريب تكاثري درآمد گردشگري
|
مبدأ |
ضريب تكاثر درآمدي شخصي | مبدأ | ضريب تكاثر درآمدي شخصي |
| تركيه | 1/96 | ایرلند شمالی | 1/10 |
| بريتانيا | 1/73 | ايسلند | 0/64 |
| جمهوري ايرلند | 1/72 | هنگ كنگ | 1/02 |
| مصر | 1/23 | جمهوری دومينيكن | 1/20 |
| جامائيكا | 1/23 | قبرس | 1/14 |
Feletcher , 1993 : 669
اثرتكاثري مخارج توريسم
پول جديد به هر شكلي كه وارد اقتصاد يك كشور شود (اعم از سرمايه گذاري، مخارج يا كمك هاي دولتي ، پول هايي كه كارگران از خارج به نزد خانواده هايشان مي فرستند و يا مخارج گردشگري)، نه يك بار بلكه چندين بار در تحريك و جان بخشيدن به اقتصاد موثر مي افتد زيرا ً مجددا در داخل كشور صرف مخارج گوناگون مي شود و اين همان”اثر تكاثر” است.
جان مينارد كينز، اقتصاددان مشهور انگليسي و ر.ك.كان معتقد بودند رشد اقتصادي كه خود ناشي از سرمايه گذاري است، در آينده مي تواند ايجاد اشتغال و درآمد نمايد.
افزايش صادرات موجب وارد شدن پول به داخل كشور مي شود.
به لحاظ اقتصادي، درآمد حاصل از جهانگردان خارجي براي هر كشوري در حكم صادرات محسوب مي شود.
كينز صادرات را در حكم تزريق خون و حيات به اقتصاد مي دانست، تزريقي كه موجب افزايش رشد اقتصادي مي شود تأثير اين تزريق از طريق افزايش مخارج داخلي نمايان مي شود.
بدين ترتيب پول جديد در اقتصاد باقي خواهد ماند، زيرا همواره در آن مصرف خواهد شد.
بخشي از اين پول به واسطه نشت آن به شكل پس انداز، مالياتها و واردات، به زودي ارزش محرك خود را از دست خواهد داد.
هرچه ميزان اين نشت بيشتر باشد، از ميزان تكاثري آن كاسته مي شود.
پس اندازهايي كه بلافاصله سرمايه گذاري مجدد نشوند، موجب كاهش تقاضاي كالاها و خدمات خواهند شد.
مادامي كه ماليات ها نيز مجدداً صرف مخارج مختلف نشوند، از كارايي اقتصادي پول جديد خواهند كاست.
واردات در حكم نشت پول در اقتصاد قلمداد مي شود، زيرا پول پرداختي بابت واردات، محرك اقتصاد داخلي نخواهد بود. كينز معتقد بود كه رشد اقتصادي زماني حاصل خواهد شد كه ميزان تزريق پول به اقتصاد از ميزان نشت آن بيشتر باشد (بول،آدريان،1379: 152 .(
اثر تكاثري اشتغال: حاميان صنعت گردشگري منافع اقتصادي حاصل از آن را در بياني ساده اين گونه مطرح ميكنند: كل دريافت هاي دلاري، حقوق و دستمزد، مشاغل ايجاد شده، درآمدهاي مالياتي و استقرار نهادهايي جديد. در جدول (2) مطالعه انجام شده از سوي مركز بررسي داده هاي مسافرتي ايالات متحده در سال 1989 منعكس شده است كه نشان دهنده اثر ساليانه ورود 100 گردشگر در هر روز به ايالات متحده مي باشد.
در يكي از مطالعات اخير انجام شده در مورد آثار اقتصادي گردشگري در مكزيك نشان داده شده كه در ازاي 80000 دلار سرمايه گذاري در گردشگري 41 شغل ايجاد مي شود.
يعني 25 شغل بيش از همان ميزان سرمايه گذاري در صنعت نفت و 26 شغل بيش از سرمايه گذاري در توليد محصولات فلزي (Μ.Ε.Βονδ ανδ ϑ.Ρ.Λαδμαν,1972:37)
جدول 2 : اثرساليانه ورود 100 گردشگر اضافي در روز بر جامعه ايالات متحده
| اثر مستقيم | آثاركلي |
| 1570000 دلار خرده فروشي و ارائه خدمات به بازديدكنندگان. | 2990000 دلار دريافتي در صنايع اقتصادي مختلف |
| 327000 دلار حقوق و دستمزد | 575000 دلارحقوق و دستمزد. |
| 29 شغل جديد در صنعت مسافرت كه درآمد اضافي براي 23 خانوار به تعداد 60 نفر فراهم كرد. | 66 شغل جديد كه درآمدهاي اضافي براي 53 خانوار به تعداد 139 نفر فراهم كرد. |
| 134000 دلار درآمد مالياتي محلي و ايالتي كه براي تامين مايحتاج 33 كودك دبستاني كفايت ميكرد. | 217000 دلار درآمد ايالتي و محلي كه براي تامين مايحتاج 53 كودك دبستاني كفايت ميكرد. |
| استقرار 2 نهاد جديد براي ارائه خدمات يا خرده فروشي. | استقرار 5 نهاد جديد براي ارائه خدمات يا خرده فروشي. |
M.E.Bond and J.R.Ladman,1972:48
درگزارش توسعه مسافرت در كنتاكي كه در جدول شماره (3) نشان داده شده است، اثر ورود ساليانه 100 گردشگر در روز بر متوسط جامعه كنتاكي محاسبه شده است.
در بريتانيا برآورد شده است كه در ازاي هر100 شغلي كه به واسطه گردشگري مستقيماً ايجاد مي شود، 3 الي 4 شغل به طور غير مستقيم ايجاد مي گردد.
جدول3 : اثرساليانه ورود 100 گردشگر اضافي در روز بر جامعه كنتاكي
| اثرمستقيم | آثاركلي |
| 1006670 دلارفروش صنايع خدماتي و خرده فروشي | 7867781 دلار دريافتهاي بنگاه هاي اقتصادي. |
| 299668 دلار درآمد دستمزدي و 36 شغل جديد در صنعت مسافرت | 592513 دلار درآمد دستمزدي و ايجاد56 شغل جديد. |
| 70898 دلار دريافتي بابت مالياتهاي ايالتي و براي تامين مايحتاج 37 كودك دبستاني .محلي كه كفايت مي كرد. | 125276 دلار دريافتي ماليات محلي و ايالتي كه براي تامين مايحتاج 66 كودك دبستاني كفايت ميكرد. |
| افزايش جمعيت به ميزان 65 نفر. | افزايش جمعيت به ميزان 102 نفر. |
| 24 خانو ارجديد. | 27 خانوار جديد. |
| 84000 دلار افزايش در سپردههاي بانكي. | 149000 دلار افزايش در سپردههاي بانكي. |
| استقرار2 نهاد جديد براي خرده فروشي و خدمات. | استقرار 4 نهاد جديد فعال در عرصه اقتصادي. |
M.E.Bond and J.R.Ladman,1972: 50
ضريب تكاثري فروش و توليد: كل فروش يا توليدي كه به دنبال مخارج اوليه ايجاد مي شود (به صورت نسبت برآورد مي شود) اندازه گيري مي كند.
بدين ترتيب از 100 دلاري كه يك گردشگر براي يك وعده غذا هزينه ميكند در مرحله دوم 50 دلار توسط پيش خدمت رستوران – خارج از دستمزدش – براي لباس هزينه مي شود و در مرحله سوم 25 دلار ديگر توسط لباس فروش در فروشگاه هاي بزرگ خرج مي شود.
كل مبلغ 175 دلار نسبت به 100 دلاري كه در ابتدا هزينه شده داراي ضريب تكاثري برابر با 75/1 است.
ضريب تكاثري درآمد: تا حدي پيچيده تر بوده و رابطه بين مخارج گردشگري و تغييرات تبعي درآمد را به شكل زير محاسبه مي كند:
A= درصد مخارج گردشگري باقيمانده در منطقه پس از تعديل كه در آن.
B= درصدي از درآمد شهروندان كه براي كالاها و خدمات محلي هزينه مي شود.
C= درصدي از مخارج شهروندان كه به عنوان درآمد محلي (بعد از تعديل) ايجاد مي شود.
بنابراين اگر 50 درصد مخارج گردشگري بعد از تعديل در مرحله اول، باقي بماند و 60 درصد درآمد به طور محلي هزينه شود و 40 درصد درآمد محلي باشد، آنگاه ضريب تكاثري درآمد برابر خواهد بود با :
ضريب تكاثري اشتغال: عبارت است از نسبت اشتغال مستقيم و ثانويه ايجاد شده به وسيله هزينههاي اضافي گردشگري تنها براي اشتغال مستقيم، بنابراين، اگر 100 شغل جديد در صنعت گردشگري به 120 شغل افزايش يابد، ضريب تكاثري برابر100/120 یا 1.2 خواهد شد (لي،جان،1378 : 60 -59 .)
استخراج مدل ضريب تكاثري توريسم در استان آذربايجان شرقي
براي به دست آوردن ضريب تكاثر اقتصادي استان آذربايجان شرقي با توجه به آمار و ارقام موجود از فاكتور تعداد درجه هتل ها استفاده شده است
به اين معنا كه هرچه تعداد هتل هاي با درجه بالا در استان زياد باشد، با توجه به كيفيت مطلوب خدمات ارائه شده به توريست ها و آرامش و رفاه بيشتر توريست هاي بيشتري جذب خواهند شد، مدت اقامت گردشگر طولاني تر خواهد بود اين بدين معناست كه درآمد و سود بيشتري ايجاد خواهد شد.
اطلاعات مربوط به هتل هاي استان آذربايجان شرقي در سال1386 با احتساب هتل هاي در حال احداث (4هتل در حال احداث) تعداد 26 هتل در استان آذربايجان شرقي بوده است كه 1عدد هتل 5 ستاره، 1عدد هتل 4ستاره، 4عدد هتل 3ستاره، 7عدد هتل2ستاره و 9عدد هتل1ستاره مي باشد.
جدول 4 :گردشگران خارجي و داخلي استفاده كننده از هتلهاي استان آذربايجان شرقي
| سال | 1383 | 1384 | 1385 | 1386
( 6ماه اول) |
| توريست داخلي | 113563 | 116984 | 107029 | 4992 |
| توريست خارجي | 11657 | 13263 | 11387 | 1025 |
سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري آذربايجان شرقي1386
در سال 1383تعداد21 هتل در استان آذربايجان شرقي بوده كه از اين تعداد1عدد هتل5 ستاره ، 4عدد هتل3 ستاره، 7عدد هتل2 ستاره و 9عدد هتل1 ستاره مي باشد.
درسال1384 تعداد22 هتل در استان آذربايجان شرقي بوده است كه 1عدد هتل5 ستاره، 1عدد هتل4ستاره، 4عدد هتل3 ستاره، 7عدد هتل2 ستاره و 9عدد هتل1 ستاره مي باشد.
در سال 1385 تعداد22 هتل در استان آذربايجان شرقي بوده است كه 1عدد هتل5 ستاره، 1عدد هتل4ستاره، 4عدد هتل3 ستاره، 7عدد هتل2ستاره و 9عدد هتل1ستاره مي باشد (سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري آذربايجان شرقي،1386 .)
مدل ضريب تكاثر توريسم در استان آذربايجان شرقي براي به دست آوردن يك ضريب درجه اي كه بتوان آن را درضريب تكاثر به كاربرد، ابتدا ميانگين درجه هتل هاي استان را به دست ميآوريم:
جدول 5 : تعداد هتل و درجه آنها در استان آذربايجان شرقي در سال 1386
| درجه | هتل |
| 5 | ائل گلي |
| 4 | تبريز |
| 3 | گسترش |
| 3 | دريا |
| 3 | شرفخانه |
| 3 | درياي مراغه |
| 2 | لاله بناب |
| 2 | مهمان سراي مرند |
| 2 | آذربايجان |
| 2 | قدس |
| 2 | سينا |
| 2 | گلشن راز |
| 2 | نگين |
| 1 | ايران |
| 1 | پارك |
| 1 | پارك ملت تبريز |
| 1 | مرواريد |
| 1 | ارك |
| 1 | كوثر |
| 1 | مهمان سراي سراب |
| 1 | مهمان سراي جلفا |
| 1 | سولماز میانه |
| 2 | باتيك |
| 4 | ابوذر |
| 3 | هنر |
| 3 | اهر |
| 56 | ميانگين |
سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري آذربايجان شرقي،1386
جدول6 : هتل هاي در حال احداث در استان
| هتل | باتيك | ابوذر | هنر | اهر |
| درجه | 2 | 4 | 3 | 3 |
سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري آذربايجان شرقي،1386
فرمول ضریب تکاثری توریسم
d= جمع ضريب تكاثري سالهاي مورد نظر
n= هتل هاي درحال احداث
M= ميانگين درجه هتل ها
G= بالاترين درجه هتل
T =M/Gضريب تكاثري هرسال
F= تعداد هتل
ميانگين درجه هتل درسال1383:
1/90 را تقسيم بر بالاترين درجه هتل ميكنيم تا مخرج فرمول ضريب تكاثر عددي بين 0 تا 1 باشد.
ميانگين درجه هتل درسال1384:
2 را تقسيم بر بالاترين درجه هتل مي كنيم تا مخرج فرمول ضريب تكاثر عددي بين 0 تا 1 باشد.
ميانگين درجه هتل درسال1385:
2 را تقسيم بر بالاترين درجه هتل مي كنيم تا مخرج فرمول ضريب تكاثر عددي بين 0 تا 1 باشد.
ميانگين درجه هتل درسال1386:
2.15 را تقسيم بر بالاترين درجه هتل مي كنيم تا مخرج فرمول ضريب تكاثر عددي بين 0 تا 1 باشد.
: n درسال 1386 ، 4هتل جديد آماده بهره برداري مي باشد.
لذا با احتساب 22 هتل موجود جمعاً 26 هتل موجود بوده 4 هتل جديد را بر مجموع تعداد هتل ها تقسيم نموده تا عددي بين 0 تا1 به دست آيد.
هرچه قدر هتل هاي جديد بيشتر باشد توريست هاي بيشتري جذب خواهد شد و در نتيجه اثر تكاثري بيشتري بر درآمد ملي خواهد گذاشت،
براي به دست آوردن ضريب تكاثري درجه هتل هاي استان آذربايجان شرقي ما ابتدا ميانگين درجه هتل هاي استان را در هر چهار سال به دست آورده و حاصل آن را بر بزرگترين درجه هتل تقسيم نموده تا عددي بين 0 تا 1 به دست آيد و در مخرج فرمول ضريب تكاثري مي گذاريم.
با توجه به عدد به دست آمده مقدار پولي كه يك توريست در هتل خرج ميكند 22.2 برابر در توليد ناخالص ملي تأثير خواهد گذاشت.
جمع بندي
استان آذربايجان شرقي با دارا بودن مناطق و آثار توريستي بي شمار و قرار گرفتن در مسير ارتباطي اروپا و جاده ابريشـم و نيز همجواري با كشورهاي تازه استقلال يافته از موقعيت استراتژيكي مهمي در منطقه برخـوردار اسـت.
اهميـت ايـن موضوع در مقايسه با ساير مناطق ايران در ارتباط با صنعت توريسم بسيار مهم است.
درآمد سرشاري كه توريسـت هـاي وارده به منطقه مي تواند ايجاد كند، لزوم برنامه ريزي هدفمند و اصولي را جهت توسعه توريسـم ضـروري مـي سـازد.
بـا توجه به گستردگي مناطق توريستي در سطح استان آذربايجان شرقي و تمركز شديد امكانات و تجهيـزات توريسـتي در مركز استان و كمبود امكانـات در سـاير شهرسـتان هـاي اسـتان سياسـت هـاي اقتصـادي اسـتان مـي توانـد بـه سـوي عدم تمركزگرايي و تخصيص امكانات، تجهيزات رفاهي و خدماتي به ساير نقاط استان باشد.
با توجه به آمـار موجـود در زمينه هتل هاي استان از كل 26 هتل در سطح استان آذربايجان شرقي 7 هتل در شهرستان هاي استان بوده و 19 هتل در شهر تبريز واقع شده است كه اين موضوع كمبود شديد امكانات اقامتي و رفاهي را در شهرستان هـاي اسـتان نشـان مي دهد.
بيشتر هتل هاي موجود استان نيز از كيفيت پاييني برخوردار بوده و كيفيـت مطلـوبي بـراي ارائـه خـدمات بـه توريست هاي خارجي را ندارند.
راهكارهاي ارائه شده در اين مقاله ميتواند به توسعه هرچـه بيشـتر صـنعت توريسـم در استان آذربايجان شرقي كمك كند.
پيشنهادات
- افزايش تعداد هتل ها در سطح استان بويژه در مناطق مرزي با استعداد بالاي جذب توريست.
- افزايش كيفيت هتل هاي موجود در سطح استان و تخصيص امكانات و تسهيلات ويژه به هتل داران استان از سوي مسئولين.
- جلب مشاركت بخش خصوصي در سطح استان براي سرمايه گذاري در صنعت توريسم و هتلداري.
- توسعه، تجهيز و تقويت زيرساخت ها، تسهيلات و امكانات توريستي در مناطق توريستي استان از طريق راهكارهاي ويژه از جمله وضع معافيت هاي مالياتي و اعطاي اعتبارات بلند مدت و كم بهره.
- ايجاد زير ساخت ها و تجهيزات خدماتي و رفاهي در مناطق محروم داراي پتانسيل بالاي گردشگري استان.
منابع :
داس ويل، راجر (1379)” مديريت جهانگردي” محمد اعرابي و داود ايزدي، تهران، دفتر پژوهشهاي فرهنگي .
سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري استان آذربايجان شرقي (1382)” طرح آمارگيري از ظرفيت مهمانخانه هاي سراسركشور” تهران .
لي، جان (1387)” گردشگري و توسعه در جهان سوم” عبدالرضا ركن الدين افتخاري و معصومه السادات صالحي امين، تهران، شركت چاپ و نشر بازرگاني .
بول، آدريان (1379) ” اقتصاد سفر و جهانگردي” علي اعظم محمد بيگي، تهران، موسسه فرهنگي آينده پويان.
Fletcher,J (1993) ”Input-Output Analysis and Tourism Impact Studies” Annals of Tourism: Research. New York, Van Nostrand Reinhold.
Goeldner,Charles (1990) ”Tourism Principles, Practices, Philosophies” New York, John Wiley and sons.
Madrid (1992) ”World Tourism Organization” New York, Nebraska Journal of Economics and Business.
M.E.Bond and J.R.Ladman (1972) ”Tourism: A Strategy for Development” Nebraska Journal of Economics and Business.
مطالب جالب
گل محمدی یا قیزیل گول
چرا خالق اتوبوس برقی ایرانی آکیا به ترکیه رفت؟
شاخص فلاکت آذربایجان شرقی در وضعیت نارنجی