قاراقالپاق تورکلری تورکوستان جغرافیاسیندا یاشایان قازاخ، قیرغیز، اؤزبک، اویغور و تورکمن تورکلری ایله موقایسه‌ده بؤلگه‌ده ان آز اهالی‌یه مالیک تورک قروپودور
بو گون قاراقالپاق تورکلری، قاراقالپاق تورکلرینین یاشادیقلاری یئر و قاراقالپاق تورکجه‌سیندن دانیشاجاییق.
قاراقالپاق تورکلری تورکوستان جغرافیاسیندا یاشایان قازاخ، قیرغیز، اؤزبک، اویغور و تورکمن تورکلری ایله موقایسه‌ده بؤلگه‌ده ان آز اهالی‌یه مالیک تورک قروپودور. قاراقالپاق تورکلری بو گون اساساً قاراقالپاقستان‌دا یاشاییر و اونلارین اهالیسینین ۲۰۲۳-جو ایله قدر ۹۰۰ مین اولدوغو معلومدور.
قاراقالپاقستان اؤزبکیستان-ا باغلی موختار جمهوریتدیر و تاریخی آرال گؤلونون گونئی حیصّه‌سی قاراقالپاقیستان سرحدلری داخیلینده یئرلشیر.
قاراقالپاق آدی ایکی سؤزون بیرلشمه‌سین‌دن یارانیب: سیاه معناسینی وئرن «قارا» و پاپاق معناسینی وئرن «قالپاق». بونا اویغون اولاراق «قاراقالپاق» آدینین بو طایفانین ایرقی خوصوصیتلرینی معین ائدن بیر تئرمین اولمادیغینی، اونلارین گئییم طرزی ایله باغلی اولدوغونو سؤیله‌مک اولار.
قاراقالپاق تورکلرینین بو آد آلتیندا مؤوجودلوغو اون آلتینجی عصره تصادوف ائدیر.
بو دؤوره قدرکی تاریخی قایناقلاردا «قارا کلاهلیلار» و یا ساده‌جه اولاراق «کلاهلیلار» آدلاندیریلان قاراقالپاق تورکلری اون بیرنجی عصره عائید روس سالنامه‌سینده «چیورنییئه کولبوکی»، عرب منبعلرینده ایسه «کارابؤرکلو» آدلاندیریردیلار.
تاریخچی رشیدالدین‌ین یازدیغینا گؤره، قاراقالپاق تورکلری مونقول ایستیلاسی زامانی “قوم کلاه سیاه” کیمی تانینیردیلار، دیگر عرب یازیچیسی النویری ایسه آلتین – اوردو قیپچاقلاری آراسیندا “کارا – بؤرکلو” آدلی بیر توپلومدان بحث ائدیر.
تاریخچیلرین فیکرینجه، قاراقالپاق تورکلری آلتینجی عصرده اوغوز، قیپچاق، پچئنئق کیمی تورک طایفالارینین قاریشماسی نتیجه‌سینده یارانمیش بیر توپلومدور.
معلومدور کی، اوغوزلار سلجوقلارین باشچیلیغی ایله ایران واسیطه‌سیله آنادولویا و یاخین دوغویا یاییلسا دا، قاراقالپاقلارین بیر قیسمی اونلارا قوشولسا دا، اکثریتی آرال دنیزی اطرافیندا قالمیشدیر.
قاراقالپاق تورکجه‌سی جغرافی و لینقویستیک پرینسیپلره گؤره تورک دیالئکتلرینین تصنیفاتیندا قوزئی-باتی و یا قیپچاق قروپونا داخیلدیر. تورک لهجه‌لری آراسیندا ان چوخ قازاخ و نوقای تورکجه‌سینه بنزه‌َییر. بعضی تورکولوقلار حتی قاراقالپاق تورکجه‌سینی قازاخ تورکجه‌سینین لهجه‌سی حئساب ائدیرلر.
معلوم اولدوغو کیمی، اونوجو عصرین ارنجه‌سینه قدر بو گون دانیشیلان تورک لهجه‌لری آراسیندا فرقلرین درجه‌سی او قدر‌ده بؤیوک دئییلدی.
بو سببدن تورکلرین استاندارد و یا ادبی دیل آنلاییشی دا فرقلی ایدی.
مثلاً، قازاخلار، قیرغیزلار، اؤزبکلر، اویغورلار، قاراقالپاقلار و یا تورکمنلر اؤز آرالاریندا قبیله آدلارینا گؤره بؤلونسه‌لر ده، دانیشدیقلاری دیلی «تورک دیلی» آدلاندیرمیش، اینکیشاف ائتمیش علی شیر نوایی دؤورونده باتی ادبییاتیندا «چاغاتای» کیمی تانینان یازی دیلینی ایشلتمیشلر.
بونا گؤره، سؤزوگئدن دؤورده قاراقالپاق تورکلری‌ده سؤزوگئدن یازی دیلین‌دن ایستیفاده ائتمیشلر و شوروی دؤورونده هر بیر تورک طایفاسینا آیریجا الیفبا وئریلمه‌سی نتیجه‌سینده قاراقالپاق تورکلری اؤز لهجه‌سینه اساسلانان یازی دیلی یاراتمیشلار.
سؤزوگئدن یازی دیلی ۱۹۸۹-جو ایل دسامبرین ۱-ده رسمی دیل استاتوسو آلمیشدیر.
بو گون اؤزبک تورکجه‌سی ایله یاناشی قاراقالپاق موختار جمهوریتینین رسمی دیلیدیر.
قاراقالپاق تورکجه‌سی قاراقالپاقستان‌دا رسمی ساحه‌لرده، تحصیلده، مئدیادا و کولتورل فعالیتلرده آسانلیقلا ایستیفاده اولونور.
More Stories
شرح ترمیم گنبد حرم امام علی (ع) به دستور نادرشاه و قصاید ترکی آن
تامغای مشترک هون های سرخ با آق قویونلوها
ریشه‌های تورکی نماد عقاب دو سر ؛ از بین‌النهرین تا استپ‌های قزاق