اوغوزها

اوغوز ها یکی از مهمترین قبائل ترک هستند.

بیشتر ترکان امروزین یعنی ترکان غربی(ایران،ترکیه،آذربایجان،ترکمنستان،عراق و بالکان)از نسل اوغوز ها هستند.

اوغوز ها پس از مسلمان شدن دولتهای بزرگ اسلامی چون سلجوقیان و عثمانی برپا کرده و در حفظ و گسترش اسلام و همچنین تشکیل و تکمیل معارف اسلامی شرکت و همیاری داشته اند.

واژه اوغوز به معنای«اوقها»می باشد.«اوز»و«ز»در ترکی باستان علامت جمع بوده است.«اوق»نیز به معنای قبیله است.اوغوز ها در سدۀ 6 میلادی،قسمتی از گوگ ترک را تشکیل داده و پیرامون رودخانه سئلئنگا و تولا می زیستند.

آنان در دورۀ فترت یعنی پس از 630 میلادی،مستقل شده و پادشاهی قبائل نه گانۀ اوغوز را برپا کردند.آنان به سرکردۀ خود«یابغو»می گفتند.

در زمان تشکیل پادشاهی دوم گوگ ترک،مغلوب ائلتریش شده،دوباره به عنوان بخشی از دولت گوگ ترک در آمدند.نتیجه حتمی این وضعیت آن بود که اوغوزها و گوگ ترکها از یک قبیله شمرده شدند.این مساله در سنگ نبشته های اورخون مورد اشاره قرار گرفته است.

در منابع اسلامی از اویغورها با نام نه گانه اوغوز بحث شده است.علت این بود دولت اویغور از تیره«دوققوز اوغوز»یا«عز»و از طایفه«دوققوز اویغور»تشکیل شده است.

بنا به نوشته ابن اثیر،اوغوز در سدۀ هشتم میلادی(785-775م)به ماوراء النهر آمده اند.ابتدا به حوالی تالاس آمده و در ربع دوم سدۀ نهم میلادی،در مسیر رود سیحون جای گرفته اند.

مولفان مسلمان، دشت میان دریای خزر تا کوه های قاراجوق(فاراب)را دشت اوغوز نامیده اند.آنان در نیمه نخست سدۀ 10 میلادی،دولتی برپا کردند که«یئنی کند»مرکز زمستانی آن بوده و یک یابغو،دولت مرد آن بود.

قائم مقام یابغو را«کول ارکین»وسپه سالار را«سوباشی»می نامیدند.

رابطه اوغوز ها با همسایگان باختری شان یعنی پئچنک ها و خزرها خوب نبود.با قارلوق ها همسایه شرقی شان نیز،در حال نبرد بودند.مردم بومی خوارزم نیز از طرف اوغوز ها تحت فشار بودند.

اوغوزها در جنوب نیز با«کیمک ها(قپچاق)گاهی در جنگ و گاهی در صلح بودند.این اوغوز ها ترکمن نام داشتند.چرا که پس از کوچ به سرزمین های اسلامی،با نام ترکمن مشهور شدند.

در زمان یابغو،اوغوز ها در دو دسته«اوچ اوق»و«بوز اوق»می زیستند.اوغوز ها از 24 قبیله تشکیل می شدند که هر قبیله،نشان یاتمغای مخصوص خود را داشت.نام این قبائل در دیوان لغات ترک محمود کاشغری و جامع التواریخ رشید الدین نقل شده است.