شیخ شامل با عنوان “عقاب قفقاز” که در مبارزه با روسیه تزاری به اسطوره تبدیل شد و احترام همگان را به دست آورد، در صد و پنجاه و یکمین سالگرد درگذشتش گرامی داشته می‌شود.
شیخ شامل رهبر سیاسی و مذهبی مردم قفقاز شمالی در سال 1797 در روستای گیمری داغستان به دنیا آمد.
شیخ شامل به همراه دوستانش برای فراگیری علم به عراق رفت. وی علوم دینی مانند تفسیر، حدیث، فقه، عرفان، ادبیات، تاریخ و علوم را نزد شیخ مولانا خالد شهرزوری نقشبندی، معروف به «مولانا خالد بغدادی» در ترکیه فرا گرفت.
شهرزوری نیز خلافت را به شاگرد خود شیخ شامل سپرد و او را به قفقاز فرستاد.
شامل به مبارزه برای آزادی قفقاز در برابر سیاست روسیه تزاری برای به بردگی کشیدن ملل مسلمان در قفقاز پیوست.
ملا محمد، از دوستان شیخ شامل، که در سال 1823 پس از به دست آوردن خلافت با پیوستن به گروه نقشبندی-خالدی شیخ اسماعیل شیروانی، به داغستان بازگشت، در سال 1829 به عنوان رهبر جنبش غزوات انتخاب شد.
ملا محمد با صدور بیانیه‌ای از مردم مسلمان قفقاز به جهاد علیه روسها دعوت کرد.
شیخ شامل دستیار ارشد ملا محمد شد که به «امام» و «گزی» شهرت داشت. در حالی که ملا محمد در 20 نوامبر 1832 در جنگ با روس ها جان خود را از دست داد، شیخ شامل با جراحات شدید جان سالم به در برد.
– 35 سال جنگ
در حالی که روس ها فکر می‌کردند که جنبش مقاومت در داغستان پس از این واقعه به پایان رسیده است، حمزه بیگ که به جای ملا محمد به امامت انتخاب شده بود، به مبارزه ادامه داد. پس از ترور حمزه بیگ در 19 سپتامبر 1834، شامیل توسط علما و سرشناسان به امامت برگزیده شد.
مردم قفقاز شامیل را به امامت برگزیدند و تأسیس ارتش منظم را تضمین کردند. شیخ شامیل با وجود قدرت نظامی فراوان و فرصت‌های روسیه تزاری، از سال 1834 تا 1859، زمانی که امام بود، مدت‌ها با ارتش منظمی که تأسیس کرد، به مبارزه حماسی ادامه داد.
شیخ شامل در مارس 1853 نامه ای به سلطان عبدالمجید نوشت و اطلاعاتی در مورد مبارزات آزادی قفقاز داد. از سوی دیگر، قبل از شروع رسمی جنگ، اقداماتی را انجام داد که باعث اختلال در تقویت نظامی روسیه در قفقاز و به ویژه در داغستان می‌شد. هدف شامل از اقدامات در قفقاز جنوبی که می‌خواست هر چه زودتر خود را به تفلیس برساند، جلوگیری از تشکیل نظامی روسها در منطقه در برابر جنگ احتمالی عثمانی و روسیه بود.
در اوت 1853، امپراتوری عثمانی به مارشال عبدالکریم پاشا رئیس ارتش آناتولی دستور داد تا شخصی را نزد شیخ شامل بفرستد تا در جنگ احتمالی عثمانی و روسیه به آنها کمک کند.
شروع جنگ کریمه در 4 اکتبر 1853 باعث شد که امپراتوری عثمانی علاقه بیشتری به قفقاز داشته باشد.
سلطان عبدالمجید در 9 اکتبر 1853 فرمانی برای شیخ شامل فرستاد و او را به جهاد علیه روسها فرا خواند. شامل در 13 دسامبر 1853 به این نامه پاسخ داد و اظهار داشت که اگر عملیات نظامی در تفلیس انجام شود، روسها را می توان از قفقاز بیرون راند، اما این پیشنهاد توسط امپراتوری عثمانی پذیرفته نشد.
در ماه مه 1854، امپراتوری عثمانی به پیشنهاد خلیل بیگ اهل داغستان، به شیخ شامل لقب سردار اکرم داغستان داد. شامیل با اصرار بر عملیات نظامی علیه تفلیس، در ژوئیه 1854 وارد منطقه کاختی گرجستان شد.
شیخ شامل علیرغم همه تلاش‌هایش نتوانست لشکر عثمانی را به سمت تفلیس حرکت دهد و عقب نشینی کرد.
این اقدام شیخ شامل که از ژوئن 1853 با حملات خود مقدمات بسیج روسها را در قفقاز جنوبی قطع کرد، نقش مهمی در دفاع از روسها در نبردهایی که در ماه نوامبر در جهت قارص – گیومری رخ داد ایفا کرد.
آدولفوس اسلید که در نیروی دریایی عثمانی مشغول به انجام وظیفه بود، در گزارشی اعلام کرد که فتح قفقاز برای وادار کردن روسیه به صلح ضروری است و همکاری با شیخ شامیل و همچنین چرکس‌ها برای تحقق این امر ضروری است.
اما هم موقعیت بحرانی شیخ شامل در داغستان و هم نگرش دولت عثمانی مانع از تحقق عملیاتی شد که به حضور روسیه در قفقاز پایان می‌داد، بنابراین از فرصت تاریخی استفاده نشد.
فتحی گونگور رئیس دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه یالووا در این باره به خبرگزاری آناتولی گفت که شیخ شامل مردی با صداقت، وفادار به آرمان خود و فردی بسیار جدی بود. او شخصیتی نمونه و پیشرو است که در طول عمرش هیچ گاه از علم و ایمان را فرو نگذاشته و در هیچ لحظه از عمرش ناامید نشده است.
وی یک رهبر مقاومت است که توانست جنگ استقلالی را که در داغستان علیه امپراتوری روسیه که می خواست به قفقاز حمله کند آغاز شده بود، ابتدا به چچن و سپس به تمام چرکس‌ها گسترش دهد.
خبرگزاری آناتولی
مطالب جالب
بلدیه تهران
نخستین شهردار تهران
آیا در تخت جمشید کپی آثار دیگر ملل وجود دارد؟