نشریه الکترونیکی ائل اوبا

و من آیاته خلق السّموات و الأرض و اختلاف ألسنتکم و ألوانکم إنّ فی ذلک لآیات للعالِمین

توی رسم لری – رسم و رسوم عروسی در آذربایجان


لینک مطلب : http://eloba.ir/?p=346

توی

توی ، گلین آپارماق ، شن لیک و قوناق لیق دئمک دیر. توی لار اویون لار ، تماشالار ، چالقی ، ماهنی و اوخوماقلار لا بیر گه کئچیریلر. ائلچی لیک ، آداخلاما ، نیشانلاما ، حنا گئجه سی ، توی گئجه سی ، باندئیتخت تویون اونملی رسم لریندن دیلر.

بونلارین هر بیرینین اؤزونه گوره اؤزه ل ، ماهنی ، اوخوماقلا چالقیلاری واردیر. توی نیشانلاما ایله آداخلاما گونونده ن باشلانار.آذربایجاندا توی چوخلو پاییزدا کئچیریلر.

ائولنمه رسم لری آذربایجانین شهرلری ، کندلریله ، اوبالاریندا آیری – آیری یول لارلا کئچیریلسه ده اوست اوسته شکل له سؤز سؤز باخیمیندان بیر بیرینه اوخشارلار.

بو رسم لری بیر یئره یغییب گؤسترمک اؤزو و بیر بؤیوک اوزه ل کیتاب ایستیر ، ائله بونا گوره بورادا یئرین آزلیغینا گوره یالنیز آذربایجاندا کئچیریلن ائولنمه مراسیملرینده تانینمیش اورتاق سوزلر تانیتدیریلیر:

 

مراسم عروسی

توی در لغت به معنای عروسی ، جشن و ضیافت است. عروسی ها با رقص ، صحنه سازی ، اجرای موسیقی ، خواندن ترانه و تصنیف ها همراه است.

از مراسم های مهم عروسی خواستگاری ، نامزد کردن ، نشان کردن ، شب حنابندان ، شب زفاف ، و بانوبه تخت را میتوان نام برد.

توضیح اینکه هر مرحله برای خود دارای ترانه ها و آواز های خاص میباشد.مراسم عروسی از روز نشان زدن و نامزد کردن دختر شروع میشود.مراسم عروسی در آذربایجان معمولا در فصل پاییز صورت میگیرد.

مراسم ازدواج در شهرها و قریه ها و مناطق کوچ نشین اگر چه با روش های گوناگون برگزار میشود ولی روی هم از نظر شکل و محتوا شبیه میباشند.

گردآوری و ارائه کامل این مراسم خود یک کتاب ویِژه میطلبد ، بنابراین در اینجا فقط تعدادی از اصطلاحات شناخته شده مشترک در مراسم ازدواج مرسوم در سطح آذربایجان معرفی میشود.

 

ائولنمه مراسیم لری

کئچمیشده دئمک اولار چوخ یئرلرده ایندی ده اوغلان لا قیزین بیربیرینی گؤروب به گنمه سی شرط دئگیل ، باشلیجا شرط آتا آنانین قیزی گوروب به گنمه سی دی.

آناسی چیخان آغاجی بالاسی بوداق بوداق گزه ر ، دئیه ائولنمک ده آنانین اخلاقیلا قاناجاغیدا نظره آلیناردی .قیزلار آلتی یئددی یاشلاریندان اوزلرینی اوزگه اوغلانلاردان اورتمه لیدیلر.ائله بونا گوره قیزلا اوغلان بیربیرینی سئومک اوچون گوره بیلمزدیلر.

اوغلان اوزاقدان اوزاقا قیزی گورملی ، اونو تانییب ، اؤزونه آداخلی ، دئمک دیریلیک یولداشی سئچمه لی دی. ایندی ده اولور کی اوغلانلارلا قیزلار اؤز سئودیکلریله دئگیل ، آتا – آنا سئودیکلری آدام لا ائولنیب ، اوغلانلاردا سئودیک لری قیزی گؤتوروب قاچیرارلار .

دئمه لی دیر بئله یول لارلا دینج بیر دیریلیگه چتین چاتماق اولار.

 

مراسم ازدواج

در باورهای گذشته میتوان گفت ، در اغلب جاها اکنون نیز، دیدن و پسندیدن دختر و پسر تنها شرط ازدواج نیست، بلکه شرط عمده در این مورد دیدن و پسندیدن دختر بوسیله پدر و مادر است.

براساس این باور یعنی (درختی را که مادر بالا رفته فرزند شاخه به شاخه میگردد.)در انتخاب دختر ، اخلاق و فهم مادر نیز مد نظر قرار میگرفت.دختران از شش – هفت سالگی خود را از پسران بیگانه میپوشاندند.بنابراین دختر و پسر نمیتوانستند به قصد ابراز محبت همدیگر را ببینند.

پسرها از دور میتوانستند دخترها را ببینندو بشناسند و برای خود نامزد و همسر آینده انتخاب کنند.در روزگار ما نیز اتفاق میافتد که پسران و دختران با کسی که نه خودشان دوست داشته باشند بلکه با کسی که پدرو مادرشان مایل باشند ازدواج میکنند.

گاها پسرها با دخترهایی که دوست دارند فرار مینمایند. گفتی است از این گونه راه ها رسیدن به یک زندگی آرام مشکل است.

 

قیز گورمه

اؤز اوغلانلارینی ائولندیرمک ایسته ین آتا – آنا ، کیمین قیزینی آلماق اوچون دانیشارلار. اوغلان آناسی نئچه آرواد گوتوروب قیزی گورمک اوچون قیز ائوینه گئده رلر. اونلار چئشیتلی یوللارلا قیزی گوروب گوزه ل لیک له اخلاق باخیمیندان اونو یوخلایارلار.

 

دیدن دختر

پدر و مادری که بخواهند پسرشان را دختری بگیرند اول در مورد اینکه دختر چه کسی را بگیرند صحبت میکنند.سپس مادر پسر همراه خود چند زن برای دیدن دختر به خانه دختران مورد نظر میروند. آنها از راه های مختلف دختران را میبینند و از لحاظ زیبایی و اخلاق آنها را میسنجند.

 

ائلچیلیک

اوغلان ائوی بیر یا نئچه قیزی گوروپ اونون اوزونو ، اخلاقیلا ، عائیله سینی به گنددیکده ن سونرا ان اویقون اولان قیزین ائوینه ائلچی گونده ره ر.

قیز ائوینده ائلچیلر اویان بویاندان سؤز سالیب سؤزو گتیریب سئوگیله دیریلیگه چاتدیرارلار.قیزین قوناقلارین ائلچی اولدوقلارینی بیلدیکده آیری ائوه کئچر ، ایسته سه قاپی دالیندان سوزلره ده قولاق آسار.

قیز ائوی قیز وئرمک ایسته سه ائلچی لره شیرین چای ، ایسته مه سه آجی چای وئریب بو یول ایله ایستگینی قوناقلارا بیلدیره ر. قیز آناسی سوزونو دئمز ، بو سوزو قیزین آتاسی بیلدیرر.

قیز ائوی راضیلیغین بیلدیره ندن سونرا اوغلان قیزی گوره ر ، سئوسه اونا اوزوک وئریب اونو اوزونه آداخلی (نشانلی)ائده ر.

 

خواستگاری

خانواده پسر بعداز دیدن و پسندیدن اخلاق و خانواده چند دختر ، به خانه مناسب ترین آنها خواستگار میفرستند.در خانه دختر خواستگاران سر صحبت را از اینجا و آنجا باز کرده حرف را به عشق و زندگی میرسانند.

دختر با دانستن اینکه مهمانان خواستگار هستند به اتاق دیگری میرود و اگر بخواهد از پشت در به حرف ها گوش می دهد.خانواده دختر اگر مایل به دادن دختر باشند به خواستگاران چای شیرین و اگر متمایل نباشند چای تلخ داده و به این ترتیب نظرش را به مهمانان اعلام میدارد.

بله را مادر دختر نمیگوید ، بلکه پدر دختر بیان میکند.بعد از اعلام رضایت خانواده دختر ، پسر دختر را میبیند ، اگر پسندید به او انگشتر می دهد و اورا برای خود نامزد می کند.

 

نشان لیق

نشان اوغلان ائویندن قیز ائوینه گؤنده ریلن اوزوک ، قولاقلیق ، بیلرزیک(قولباق) ، بویونباغی ، پالتار ، شیرنیله دانیشلمیش آیری شئی لر دئمک دیر. کئچمیش ده نشان خونچایا دوزولوب آداملارین باشلاریندا گؤنده ریلردی.

 

هدیه نامزدی

انگشتری ، گوشواره ، النگو ، گردن بند ، لباس ، شیرینی و سایر اشیای توافق شده است که از خانه پسر به خانه دختر فرستاده میشود. در گذشته هدایای نامزدی را در خوانچه ها چیده و روی سر افراد میفرستادند.

 

بایرام لیق

بایراملار یاخینلاشاندا اوغلان ائوی قیز ائوینه گؤنده ر دیگی شئی لر.

 

عیدی

به اشیایی که در آستانه اعیاد ، خانواده پسر به خانواده دختر عیدی میفرستند.

 

گؤروش

کئچمیش ده دئمک اولار ایندی ده بعضی یئرلرده اوغلان لا قیز توی گئجه سینه قدر گؤروشه بیلمز.

آنجاق اوغلانلا قیز آناسی راضی اولسالار بیر یا نئچه یول آتالاردان گیزلی اؤزگه بیر ائوده بیر بیرینی گوره ر لر. بو گوروشون اوزه ل معناسی ساییلابیلر.

 

دیدار

طبق رسوم گذشته می توان گفت در حال حاضر هم در بعضی از نقاط پسر و دختر تا شب عروسی نمیتوانند همدیگر را ببینند.

لیکن اگر مادر پسر و دختر راضی باشند دور از چشم و گوش پدران در خانه ای دیگر دختر و پسر همدیگر را میبینند. این معنای اخص دیدار میتواند محسوب شود.

 

پالتار کسمه

آداخلی (نشانلی)لیق دؤورو قورتولاندان سونرا اوغلان لا قیز ائوی دانیشیب توی گونون آیدینلادارلار.

ایکی ائو پالتار کسمه گونونه حاضیر لاشارلار .بوگونده خونچادا گلینه پالتار گونده ریلر.

 

برش لباس

بعد از اتمام دوران معین نامزدی خانواده پسر و دختر صحبت کرده و روز عروسی را مشخص میکنند.

دو خانواده برای روز برش لباس آماده میشوند.در این روز برای عروس در خوانچه لباس فرستاده میشود.

 

کبین کسمه

اوغلان لا قیزین کبینی آداخلی اولان گون یا سونرا توی گونلری کسیلر. کبین کسیلمه میش ایکی طرف کبینین شرطلرینی دانیشیب به ینرلر.

کبین صیغه سینی ملا اوخویار ، قانونی بیر دفترده یازیلار.عقد اوخوناندان سونرا قیزلا اوغلان محرم اولارلار. قوناقلار ایسه شیرنی یئیرلر.

اوغلان قیزی بوشلاماق ایسته سه کبین شرطلرینی یئرینه گتیرمه لیدیر. پول ، قیزیل ، اوزوک و… کبین شرط لریندن اولا بیلر.

کبین کسمه ائله بو شرط لری آیدینجاسینا بیلدیریب به ینمک دیر.

 

عقدکنان

عقد دخترو پسر در روز نامزدی یا بعدا در روزهای عروسی ،جاری میشود.قبل از جاری شدن عقد دو طرف در مورد شروط مابین و عقد صحبت کرده و موافقت میکنند.

صیغه عقد بوسیله روحانی خوانده میشودو در دفتر قانونی نیز ثبت میگردد.بعداز جاری شدن صیغه عقد دختر و پسر نسبت به یک دیگر محرم میشوند ، مهمانان نیز شیرینی میخورند.

اگر پسر بخواهد دختر را طلاق دهد باید شرطهای عقد را به جا آورد.پول ، طلا ، انگشتر و …جزو شرایط عقد میتواند باشد. عقد کنان همان اعلام آشکار شرایط عقد ازدواج و تصویب دو طرفه آن میباشد.

 

ساغ دوش(داش)

بگین ساغیندا دوران ائولی بیر کیشی یا اوغلاندیر.

 

هم دوش راست

مرد یا پسری متاهل که در مراسم عروسی سمت راست داماد میایستد.

 

سول دوش

بگین سولوندا دوران سوبای بیر کیشی یا اوغلان دیر.

ساغدوش و سولدوش بگین یاخین یولداشلاریندان اولوب کبین کسمه گئجه سی بیلینر.

 

هم دوش چپ

فرد مذکر مجردی است که در مراسم عروسی سمت چپ داماد میایستد.

ساغدوش و سولدوش از دوستان نزدیک داماد هستند و در شب مراسم عقدخوانی معین میگردند.

 

حنا یاخما

توی گونونه ایکی اوچ گون قالمیش قیز ائوینده حنا(خینا) یاخما مجلیسی قورولار.اوغلان لا قیز ائوینین قیز گلین لری بو مجلیسه چاغیریلارلار.

چالیب اویناماقدان سونرا گلین ال آیاغینا حنا یاخارلار. اوبیری قوناق لاردا حنا یاخا بیلرلر. حنا یاخما گونونون سحری گلینی حاماما آپارارلار.

 

حنا بندان

یکی دو روز مانده به عروسی در خانه دختر مجلسی به نام حنابندان برگزار میشود.طرف پسر دختران و نوعروسان دو خانواده را به این مجلس دعوت میکند و بعد از اجرای موسیقی و رقص به دست و پای عروس حنا میمالند.

مهمانان دیگر نیز میتوانندحنا بمالند، روز بعد حنابندان عروس را به حمام میبرند.

 

تویا چاغیرما

توی ایستر قیز ائوینده ، ایستر اوغلان ائوینده اولا ، ایکی طرف قوناق چاغیرا بیلر.

کئچمیش ده قوناقلاری موشاطا آدلی قوللوقچولار قاپی قاپی گزیب چاغیراردیلار.چوخ یئرده قوناقلاری جارچی لاردا چاغیراردیلار.

 

دعوت به عروسی

عروسی خواه در خانه دختر و خواه در خانه پسر باشد دو طرف میتوانند مهمان دعوت کنند.در گذشته مهمانان را خدمت گذارانی بنام مشاطه دعوت می کردند.در اغلب جاها مهمانان را جارچی ها دعوت مینمودند.

 

سؤزلوک – لغت نامه

 

موشاطا

قوناقلاری چاغیران ، گلینی حاماما آپاران ، اونو بزه ین قوللوقچو خانیم دیر.

 

مَشاطه

زن خدمتکاری است که مهمانان را دعوت ، عروس را آرایش می کند و اورا به حمام میبرد.

 

توی

گلین ائویله بگ ائوینده شن لیک ، یئییب ایچمک ،چالیب اویناییب اوخوماقلا ، کئچیریلن قوناقلیق لارا توی دئییلر.

گلین ائوی خانیم لارا و بیگ ائوی کیشی لره توی توتار.

 

عروسی

به مهمانی هایی که با شادی و همراه خوردن ، آشامیدن ، اجرای موسیقی ،رقص و آواز درخانه های عروس و دامادبرگزار میشود، عروسی گفته میشود.گفتنی است که در خانه عروس برای زنان و در خانه داماد برای مردان عروسی میگیرند.

 

شنلیک

توی لارین ان اونملی ایشی شنلیک یارادماق دیر.توی شنلیک لرینین چوخونو سازاندا(قالقیجی)لارین ، عاشیق لارین ، اوخویان لارلا اوینایان لارین چالیب ، اوخویوب اویناماق لاری یارادار.توی لارا اویونچو ، گولدورنده گتیریلر.گلین له بگین باشینا پول سپیلر، آیاقلاری آلتیندا قوربانلیق کسیلر، تویا گلن لر توی یییه لرینه ائل یاردیمی اولاراق پول لا خلعت وئره ر لر.

 

شادی

مهمترین کار عروسی ها شادی آفرینی است.و بیشتر شادی های عروسی را موسیقی، ترانه و رقص سازنده ها ، عاشق ها و خواننده ها خلق میکند.به عروسی ها بازیگر و کمدین نیز آورده میشود.به سر عروس و داماد پول و شیرینی میپاشند. زیر پایشان قربانی میکنند.کسانی که به عروسی آمده اند به عنوان کمک به صاحبان عروسی پول و خلعت میدهند.

 

یئزنه (کوره کن)

یئزنه ، کوره کن ، بگ ، ائوله نن اوغلان دیر

 

داماد

پسری که ازدواج میکند.

 

گلین

اره گئدن قیز، گلین دیر.

 

عروس

دختری که به نکاح پسری در میاید عروس است.

 

قئیین آتا – قئیین آنا

بگ یا گلینین آتاسی – بگ یا گلینین آناسی

 

پدر همسر – مادر همسر

به پدر و مادر داماد یا عروس گفته میشود.

 

قئیین

بگ یا گلینین قارداشی نا دئییلیر.

 

برادر همسر

به برادر زن و برادر شوهر گفته میشود

 

بالدیز

بگ و گلینین باجیسی نا دئییلیر.

 

خواهر همسر

به خواهر زن و خواهر شوهر گفته میشود.