قیرمیزی گونبز ( گنبد سرخ مراغه )

از پنج مزار موجود در مراغه قدیمی ترین آن ها، گنبد سرخ است که در آذربایجان بیشتر به قرمزی گنبد شهرت دارد. گنبد سرخ یکی از قدیمی‌ ترین بناهای دوره ترکان سلجوقی در استان آذربایجان شرقی می‌باشد که در قسمت جنوب غربی شهر مراغه قرار گرفته‌ است. آنچه از کتیبه‌ های موجود در بنا برداشت می‌گردد این است که بنای گنبد سرخ در سال ۵۴۲ هجری به‌ دستور «عبدالعزیز بن محمود بن سعد یدیم» رییس آذربایجان در دوره سلجوقیان و به وسیله «بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار» ساخته شده‌ است.

این بنا تلفیق آجر و کاشی است و استفاده از کاشی در تزیین بناهای تاریخی در دوره سلجوقیان از مشخصه‌ های آن است.

گنبد سرخ عمارتی است چهار گوش با سقفی گنبدی که بر مقرنس هایی که هنوز سالم مانده اند نهاده شده است.

کتیبه ها و نقوش هندسی از آجر سرخ تراشیده و کاشی مینایی رنگ بر بالای درگاه بنا کار گذاشته شده است. بر زمینه ای از گچ خاکستری این کتیبه ها نقوشی از گل و برگ گچ بری که اثری از رنگ آبی در آن ها دیده می شود آراسته شده است. کتیبه های موجود نشانگر این است که بنا در زمان حیات عبدالعزیز ساخته شده است.

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این بنا قبل از رصدخانه مراغه برای تعیین ماه‌ های سال و ساعات روز کاربرد داشته و سوراخ‌ های ایجاد شده بر ضلع‌ های این بنا نشانگر این امر است.

این اثر در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰ با شماره ثبت ۱۳۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.